Bir dizi matematikçi ve nicelik analistleri borsadan çok para kazanıyor veya kazanabiliyor iken, en başarılı yatırımcılar getirilerini çoğaltabilmek için psikolojiyi de bir araç olarak kullanmaktadır. Yatırım zihniniyetinizi geliştirmenize, sağlıklı düşünmenize ve başarılı bir borsacı gibi düşünmeye başlamanıza yardımcı olabilecek bazı ipuçlarını sizlerle paylaşacağız:
İpucu 1: Panikten Kaçının
Panik, mantıksız kararlar vermenize neden olan bir duygu durumudur. Panik halindeyken tutmanız gereken bir hisse senedini satabilir veya tam tersi satılması gerektiği bir zamanda hisse senedi alabilirsiniz.
Elbette bizim temel içgüdümüz olan paniğin tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir, bu yüzden de önemli olan onu kontrol edebilmektir. Jim Cramer başarısının büyük bir kısmını işsiz kalmaktan sadece bir maaş ödemesi uzakta olduğuna inanarak yaşadığı paniğe bağlamaktadır. Ancak bu paniğin onu yiyip, bitirmesine müsaade etmekten ziyade, onun harmanlamayı tercih ediyor. Bu duyguyu daha detaylı bir araştırma yapmak ve bu rekabet ortamına ayak uydurabilmek için kullanıyor. Herhangi biri de aynı stratejiyi kullanabilir ve daha başarılı bir yatırımcı olma yolunda bir adım daha atabilir.
Sonuç olarak harekete geçmeden önce kötü piyasa haberlerini derleyin ve durumları doğru analiz etmeye çalışın. Bir yatırım kararırını birkaç dakika bile erteleyerek düşünme sürecinizdeki evreleri çok net bir hale getirebilirsiniz.
İpucu 2: Yakın Dönem Olaylarını Düşünün
Her ne kadar Peter Lynch ve Warren Buffett gibi borsa uzmanları yatırımcıları daha uzun vadeli yatırım yapmaları konusunda teşvik ediyor da olsa, potansiyel yakın dönem olayları ile ilgili satın alma veya satma işlemleri hakkında da söylenmesi gereken bazı şeyler var.
Örneğin, 2005 yılında “ucuz” olduğu için General Motors firmasının hisselerini satın alan bir uzun vadeli yatırımcı bir yıl içerisinde yatırımının %50 değer kaybettiğine tanık olmuştur. Eğer aynı yatırımcı yakın dönemdeki yakıtın yükselen maliyeti ile ilgili riskleri değerlendirip, satın almadan önce 2006 yılının bahar ayına kadar bekleseydi, yeni yılın başına kadar yaptığı yatırımda %30 kar sağlamış olcaktı.
Uzun dönemli yatırımlar yapın ancak belirli olayların yatırımınız üzerinde pozitif veya negatif etkileri olabileceğini de unutmayın; bir varlık satın almadan önce bu bilgiyi kullanın.
İpucu 3: Bir Yedek Pozisyonunuz Olsun
Yatırımcıların aklında her zaman bir yedek pozisyon olmak zorundadır. Bu satın aldıktan sonra %10 veya %15 zarar gibi bir durdurma veya belirli bir pozisyon için ileri tarihte kullanılabilecek bir aşama olabilir. Bu durum, bu düşüncelerinizi hayata geçirmenizi gerektirmez ancak eğer gerekli olurlarsa diye bu gibi yedek pozisyonları belirlemeniz gerekmektedir.
Örneğin eğer yakıt fiyatlarında bir artış bekleniyorsa ve bir otomobil firmasında hisse senetleriniz bulunuyorsa yerli bir petrol şirketinden hisse senetleri satın alarak riskinizden korunmayı düşünebilirsiniz. Veya yerli tüketici harcamalarında bir düşüş bekleniyorsa yerli bir fast-food zincirinde sahip olduğunuz hisse senetlerini gelirlerinin büyük bir çoğunluğunu yurtdışı pazarlardan elde eden bir şirkettekilerle değiştirmeyi düşünebilirsiniz. Yine buradaki önemli olan şey, mevcut pozisyonunuz haricinde bir yedeğiniz olması veya riskinizi azaltmaktır.
İpucu 4: Nitelikli Becerilerinizi Geliştirin
En başarılı yatırımcılar paralarını yıllık raporlarda bulunan bir takım rakamlardan değil, basın bültenleri, yönetimin basına yaptıkları açıklamalar ve diğer hissedarların bunlara olan yanıtlarındaki şeylerden çıkarımlarla kazanırlar.
Örneğin, 2002 yılının başında Ciena Corp (Nasdaq:CIEN) firmasının CEO’su Gary Smith bir yatırımcı konferansı çağrısı sırasında telekomünikasyon şirketleri için bir ortam hakkında “zor” kelimesini defalarca kullandı. Smith’in buna aksi iyimser yorumuna rağmen onun bu sıfatı sıklıkla kullandığını ve bu kelimeyi kullanırken ses tonunun farkına varanlar, bu çağrıdan aylar sonra gerçekleşen hisse senetlerindeki %50’lik zorunlu satıştan kaçınabildiler.
Bunlarla aynı doğrultuda olan ve bu farkındalığı pozitif açılardan kullanabilen diğer örnekler ise Bob Nardelli’nin 2007’nin başlarında Home Depot (NYSE:HD) firmasından istifa etmesi veya 2005 yılında Philip Purcell’in Morgan Stanley (NYSE:MS) firmasından istifa etmesidir. Yine buradaki fikir adeta detefçilik oynamak ve belirli koşullar üzerinden varsayım yapmak veya genellikle analiz edilmeyen diğer etkenleri görebilmektir.
İpucu 5: Ne Zaman Akıntıya Karşı Yüzeceğinizi Bilin
Dotcom’ın da gösterdiği gibi kimi zamanlar akıntıya karşı yüzmek size kazandırabilir. Ancak birçok durumda ortalama bir yatırımcı akıntıya karşı yüzmeyi yeğlememelidir. Bir başka deyişle eğer hisse senedi fiyatları düşüyorsa, genelde fiyatlar yeniden yükselene kadar beklemek çok daha iyidir.
Sabırın önemli bir erdem olduğunu düşünürsek, CMGI (Nasdaq:CMGI) ve JDS Uniphase (Nasdaq:JDSU) gibi şirketlere neler olduğunu bir düşünün. Birkaç yıl önce bir dizi muhalif ve kelepirci, kitlelerin sattıkları hisse senetlerinin fiyatlarının 100 dolarlık ücretlerden tek haneli rakamlara düştüğü zamanlarda bile kendilerinin “satın aldıklarını” belirten bazı tartışmalarla bu hisse senetlerinde bu düşüş eğilimini değiştirmeye çalışmıştır. Gerçek şu ki, sadece sabırlı olanlar ve tüm bu hisse senetlerinin taban yapmasını bekleyenler para kazanabildi.
Birçok durumda “farklı açıdan bakmak” veya “alışılmışın tersini yapmak” bazı yatırımcılar için çok zor kavramının kavranabilmesini zorlaştırmaktadır. Bir bakıma bu ayrıca insanın doğasına da aykırıdır çünkü bir hisse senedinin ederinin azaldığını gördüğümüzden daha çok kaybetmeden bu hisse senedi bizim en favori hisse senedimiz bile olsa satmak isteriz.
Herkesin sattığı durumda satın alma veya herkesin satın aldığı durumlarda satma gibi bir şeyden kurtulabilmek için bir yatırımcı herhangi bir zaman diliminde borsadaki olası sınırsız fırsatlara odaklanmalıdır. Ayrıca yakın geçmiş, bir yatırımcı için kalabalığın ortasında bir silah namlusunun önüne atlamaktansa, o hisse senedini kaybetmenin daha iyi olacağını da göstermiştir.
Peki kalabalıkla birlikte olduğunuz veya olmadığınızı nasıl anlayacaksınız? Bunun en kısa cevabı ödevinize çalışmak ve sürünün konumunu belirlemektir. Eğer imkanınız vrsa niçin bir şirketin hisse senetlerinin piyasaya kıyasla düşük olduğunu araştırabilirsiniz. Bir hisse senedinin fiyatındaki düşüş ise genellikle gizli bir temel nedene dayanmaktadır.
İpucu 6: Fırsatı Kollayın
Sabır ve detaylı analiz önemlidir ve analitik süreciniz tamamlandıktan sonra hemen harekete geçin! Hareketsizlik de çok acele davranmak kadar hatalı bir eylem olabilir. Sadece Microsoft (Nasdaq:MSFT) veya Google (Nasdaq:GOOG) gibi şirketlerdeki astronomik artışları kaçırdığı için dövünen insanları düşünün, bize hak veriyor olacaksınız.
Gözlerine ışık tutulmuş tavşanlar gibi olmayın, resmi bir araştırma süreciniz olsun ve buna sadık kalın. Bir başka deyişle, bir satın alma yapmadan önce tüm finansal işlemleri kontrol edin, şirketi rakipleri ile karşılaştırın ve şirket hakkındaki tüm araştırmalarını okuyun. Bunun ardından ödevinizi tamamlandıktan ve bir yedek planınız olduktan sonra harekete geçin.
Son Olarak
Bu, bazı insanlara yardımcı olabilir ancak bir yatırımcının fikirlerini saptama, hissedar söylemlerinden bazı şeylerin farkına varma ve kendi duygularını kontrol edebilme yeteneği her şeyden çok daha önemlidir.
