Her ne kadar sadece yüksek IQ’ya sahip olanların zeki insanlar olabileceğine inanılsa da bilişsel yetenekleri geliştirmenin ve hem profesyonel hem de kişisel yaşamda daha etkili olmanın bir dizi potansiyel yöntemi bulunuyor.
Yeterli motivasyon ve kararlılıkla hemen herkes başarıyla mental yeterliliklerini geliştirebilir ve daha zeki birine dönüşebilir. Günlük rutininize yeni alışkanlıklar kazandırarak ve uygun bir teşvik mekanizmasına sahip olarak zihninizi güçlendirebilir ve her yeni gün yeni zorluklarla başa çıkabilmek için kendinizi biraz daha motive hissedebilirsiniz. Beyin sağlığı bütünsel sağlığınız için son derece önemli. Bu nedenle biz de günlük yaşantınıza dâhil edebileceğiniz en iyi egzersizleri sizler için derledik:
Yeniliğe Açık Olun
Sürekli bir biçimde yeni şeyler deneyimlemek ve öğrenmek beyninizi güçlendirebilmek için kritik öneme sahip. Başlangıçta bunun hiçbir faydasının olmadığını düşünebilirsiniz ama sonunda çok büyük bir olasılıkla kendinizi bir sonraki deneyim için sabırsızlanırken bulacaksınız.
1- Yeni Yerler Keşfedin
İster bu farklı bir kahve dükkânında ders çalışmak ya da işe giderken farklı bir güzergâh kullanmak olsun ister bambaşka bir ülkeye seyahat etmek olsun, yer değişikliği beyniniz için her zaman faydalı olacaktır. Yeni bir yere gittiğinizde kendinizi yabancı hissettiğiniz için bu faydayı en azından ilk aşamada fark etmeniz elbette çok mümkün olmayabilir. Örneğin kahve dükkânında “her zamanki”nden sipariş edemezsiniz çünkü önünüze yepyeni bir menü gelecektir. Bu menüden daha önce denemediğiniz şeylerin üzerine kafa yormak ve bir karara varmak zorunda kalacaksınız.
Böyle bir yenilik her ne kadar kulağa basit geliyor olsa da insanlar genellikle alışkanlıkların yarattığı konforu tercih eder. Hepimiz herhangi bir zamanda bizi nelerin beklediğinden emin olmaya bayılırız. Oysa yeni bir ülkeyi ziyaret ettiğinizde çevrenizdeki insanların kullandığı dilin ve geleneklerinin sizinkinden farklı olduğunu görürsünüz, karşınızdaki kültürün bambaşka bir günlük ritme sahip olduğuna tanık olursunuz. Böylesi bir yeniliğe adapta olmaya çalışmak beyninizin yepyeni ve beklenmedik zorluklarla başa çıkmak zorunda kalması demektir. Dil engelleriyle bezeli bir ortamda çevrenizdekilerle iletişim kurmanın yollarını öğrenmek zihninizi ihtiyaçlarınız ve duygularınızı ifade etmek için birtakım yaratıcı yöntemler yaratmaya zorlar. Yeni tür bir müzik dinlemek, yeni yiyecekler denemek ve bilmediğiniz sokaklarda yönünüzü bulmaya çalışmak, hepsi birlikte zihninizin yeni durumlara adapte olma yetkinliğini geliştirmesini sağlar.
Mutlaka okuyun: Seyahat Etmeyi Sevenler İçin En İyi Meslekler
2- Eğitiminizi Sürdürün
Yetişkinlik döneminde alınan eğitim bir kişinin yapabileceği en iyi zaman, para ve enerji yatırımlarından biridir. Her ne kadar eğitimin kişi için en büyük değeri genellikle çocukluk ve ergenlik döneminde yarattığına inanılsa da yetişkinlik döneminde yeni şeyler öğrenmek ve yetenekler kazanmak da son derece önemli. Siz de yeni bir eğitim sınıfına kayıt olabilir, akademide eğitim alabilir ya da yaratıcı kurslara katılabilirsiniz. Eğitiminizi sürdürmeye gönüllü olduğunuz takdirde beyninizi yeni sinir bağlantıları yaratma yönünde teşvik edecek ve daha yüksek bir zekâ seviyesine erişeceksiniz.
Mutlaka okuyun: Hayat Boyu Öğrenmeyi Benimseyerek Başarılı Olmak
3- Haberleri Takip Edin
Bunu yapmayı alışkanlık haline getirip sürdürebildiğiniz takdirde daha sağlıklı zihin dalgalarına sahip olabilirsiniz. Her sabah ve akşam yarım saatinizi gazete okumaya ya da haberleri izlemeye ayırarak zihninizin aktif kalmasını sağlayabilirsiniz. Yeni bilgiler edinmek gün içerisinde yerine getirebileceğiniz iyi alışkanlıkların arasında yer alıyor. Bu noktada izlediğiniz ya da okuduğunuz haberler size beraberinde üzerinde kafa yormanız gereken yeni gündemler de getirecek, böylece beyninizin yeni bilgilerle meşgul olmasını sağlayacaksınız.
4- Kitap Okuyun
Zihin aktivitesini arttırmanın en temel yollarından biri de bir şeyler okumaktır. Bunun yanında okumak beynin kapasitesini geliştirmek için çeşitli fırsatlar da sunar. Okumak, sizi hem yepyeni bir kelime dağarcığı ile tanıştırarak hem de size iyi yazılmış cümlelerin yetkinliğini göstererek zihninizi bir bakıma entelektüel anlamda beslemiş oluyor. Fakat bunlar okumanın getirdiği mucizelerin sadece bir kısmı.
İster kurgu ya da kurgu olmayan metinler olsun ister tarihsel konuları işleyen kitaplar ya da şiir derlemeleri olsun, kitap okumak zihne gerçek hayat ve edebiyat arasında büyük resmi ortaya çıkarabilecek önemli bağlantılar kurması için önemli fırsatlar tanır. Hayal gücünüz sayfadaki kelimelerden somut kişiler, yerler ve deneyimler yaratmaya çalıştıkça zihniniz de karşı karşıya kaldığı bilgiyi işlemek için yoğun bir çaba içine girer.
Mutlaka okuyun: Yılda 100 kitap okumanın sırrı
5- İşinizi Farklı Yöntemlerle Yapmaya Çalışın
İş ortamı yeni deneyimler kazanmak için oldukça verimli bir yerdir. Hangi işi yapıyor olursak olalım hepimiz şimdiye kadar en az bir kere bir şekilde alışılmışın dışında düşünme, yüz yüze kaldığımız bir probleme yaratıcı bir çözüm üretme ve beraber çalıştığımız iş arkadaşlarımıza yeni fikirlerle destek olma şansına sahip olmuşuzdur. Her yeni sorun karşısında stres yapmak yerine rahatlamak ve nihai hedefe erişmek için yeni alternatifler hayal etmeye başlamak faydalı olacaktır.
Kendinize Meydan Okuyun
Kaslarını geliştirmeye çalışan bir halterci gibi her gün düzenli olarak zihnimizle ilgili alıştırma yapmamız ve zihnimizi mevcut kapasitesinin ilerisine taşımaya çalışmamız gerekiyor. Alber Einstein’ın da bir keresinde söylediği gibi “İnsanlar kolayca erişebilecekleri hedeflerin peşinde koşmamalı. Büyük çabalarla bile başarılması güç olan şeyler için bir içgüdü geliştirilmeli.”
Bu söz zihin hakkında benim de inandığım bir gerçeği öne çıkarıyor. Yeterli odaklanma ve gelişim ile zihin tüm insanlığı şaşırtacak denli büyük işlere imza atabilirsiniz. Kendinizi azımsamayın, çünkü böyle yaptığınız takdirde kendinizi başarıdan da alıkoymuş olursunuz. Yeteneklerinize güvenmeye başladığınızda hayal ettiğinizin de ötesine ulaşabilirsiniz.
Mutlaka okuyun: Büyük Düşünmek ve Hayallerini Gerçekleştirmek İsteyenlere
6- Zihin Egzersizleri Yapın
Lumosity gibi bazı uygulamalar her biri birbirinden harika birtakım günlük zihin egzersizleri sunuyor. Lumosity nöroplastisiteyi arttırmak için tasarlanan puzzle ve oyunlarla beyinde yeni sinir bağlantıları oluşturabilmek amacıyla yaratılmış. Kaliforniya Berkeley Üniversitesinde bir grup nörobilim uzmanları tarafından geliştirilen bu program beyni bilinmedik alanları keşfetmeye, egzersiz yapmaya ve bu alanlara adapte olmaya zorluyor.
7- Herhangi Bir Problemle Karşılaştığınızda “5 Neden” Sorularını Sorun
Problem çözmeye ilişkin getirilen en standart yöntemlerden biri de “5 Neden Soruları”. Bu yöntem karşı karşıya kalınan bir problemin köklerini gün yüzüne çıkarmayı sağlıyor. Soru sormak çok basit haliyle bile beynin bir cevap üretmek üzere çalışmasını destekliyor. Bu nedenle problemler hakkında endişelenmek yerine bir an önce “neden” sorularını sormaya başlamanız faydalı olacaktır.
8- Zihninizi Zinde Tutmak İçin Teknolojiden Uzak Durun
Teknoloji modern dünyanın olmazsa olmazlarından ama ne yazık ki teknoloji bağımlılığı bir şekilde beynin problem çözme, yeni ortamlara uyum sağlama ve temel matematik konularında güvenilir bir kaynak olma kapasitesini baskılıyor. Bu nedenle örneğin seyahate çıktığınızda navigasyon cihazınızı mümkün olduğunca daha az kullanmaya çalışabilirsiniz. Birkaç cebir problemini hesap makineniz olmadan hesaplamayı deneyebilirsiniz. Beyninizin hizmetinize girmesini sağlayın, çok zaman geçmeden sonuçlarını alacaksınız.
Yaratıcılığınızı Besleyin
Anasınıfında birçoğumuzun yaptığı parmak boyama sadece eğlenceli bir aktivite değil, aynı zamanda beyni problemleri çözmenin yeni olasılıklarını ve yollarını bulmaya da zorluyor. Sanatsal bir zihin yapısı yeni çözümler ve taze fikirler bulmak, huzurlu bir özgüvene sahip olmak için yeni fırsatlar yaratmak konusunda her zaman daha iyidir.
Tüm bunları hem kişisel hem de profesyonel hayatta birbiriyle harmanlamak en sıradan insanları bile yenilikçi bir düşünür ve lider bir mucide dönüştürebilir. Siz de mutlaka yaratıcılığı günlük rutininizin içine dahil etmeye çalışın.
9- Çizim Yapın
Çizim yapmak zihin aktivitesini eşsiz şekilde tetikleyen uğraşlardan biridir ve çizim yapmanın yararlarından faydalanabilmek için ressam olmanıza gerek yok. Temel el – göz koordinasyonunu desteklemenin yanı sıra çizim yapmak beyindeki sinir bağlantılarına nöretransmiterler göndererek zihnin yaşanan anları etkili ve kalıcı olarak hafızada tutulabilmesine de yardımcı oluyor. İster kağıt üzerine çok basit şekiller çizmek olsun ister profesyonelce çevrenizdekilerin portresini yapmak olsun, çizim yapmak herkes için son derece sağlıklı bir zihin aktivitesidir.
10- Boyama Yapın
Boyamak resim yapmanın uzantılarından biridir. Beynin aynı bölgesini besler fakat çizim yapmadan farklı olarak boyama yapmak zihni uyarmak için yepyeni ve bilinmedik dokuları ve renkleri de devreye sokar. Ressamlar sık sık çevrelerindekilerle ilgili yoğun bir farkındalık içerisinde olurlar. Çünkü resim yapmak insanın çevresindeki dünyanın en küçük detaylarını bile fark etmesini sağlar. Zihni bu şekilde odaklı kılmak ise yüksek bir farkındalık seviyesi yaratır.
11- Bir Enstrüman Çalın
Herhangi bir enstrümanı çalmayı öğrenmenin de zihin için harika yararları bulunuyor. El – göz koordinasyonu, hafıza, odaklanma ve matematiksel yeteneklerin geliştirilmesinde enstrüman çalmanın etkileri oldukça büyüktür. Her ne kadar bazı insanlar diğerlerine göre enstrüman öğrenme konusunda biraz daha fazla zorluk yaşıyor olsa da enstrüman çalmak bilişsel düzeyin geliştirilmesi noktasında herkes için aynı olumlu sonuçları doğurmaktadır.
İster parmaklarınızın hareketini karmaşık müzikal notalarla uyumlu hale getirmeye çalışıyor olun ister bir müzik ölçüsündeki vuruşları saymaya… Enstrümanlar hedeflediğiniz müziği yaratmak için zihnin farklı bölgelerini eş zamanlı olarak çalıştırılmasını gerektirir.
12- Yazın
Okumak kadar yazmak da kelime dağarcığınızı, gramer becerilerinizi ve ifade yeteneğinizi geliştirir. Yazı yazmak zihnin bilgiyi daha etkili şekilde saklamasını sağlar ve hafıza yetkinliklerinizi besler. Konuyla ilgili yapılan pek çok çalışma gösterdi ki düzenli olarak derslerde yazarak not tutan öğrenciler sınavlarda çok daha iyi sonuçlar alıyor. Bunun yanı sıra yazı yazarak geçmiş deneyimlerinize, anlarınıza ve içsel iletişiminize odaklanmanız çok daha kolay olacaktır çünkü aynı anda birden fazla beyin fonksiyonunun uyumlu şekilde çalışmasını sağlayacaksınız.
13- Rol Yapın
Kendinizi başkasının yerine koymaya çalışın, zihniniz hemen farklı biri gibi düşünmenize yardımcı olmaya çalışacaktır. Yaratıcı fikirler üretmeye çalışan insanlar rol yaparak zihinlerinin en zorlu problemlere bile eşsiz çözümler üretmesini sağlayabilir.
Başkalarıyla İletişim Kurun
Sayısal zekâ her ne kadar önemli olsa da duygusal zekâ da başarıya giden yolda sayısal zeka kadar hayati bir rol oynar. Başkalarıyla iletişim kurmak kişiyi kendi kısıtlı düşüncelerinin ötesine taşır, yeni fikirler kazanmasını ve olayları daha farklı bir çerçeveden görmesini sağlar.
İnsanlarla bağ kurmak çetrefilli bir iştir. Zeki insanlar ise çoğunlukla yalnız kalmayı tercih eder çünkü bu şekilde başkalarının yargılarından kendilerini muaf tutmuş olurlar. Fakat bu yargılar zeki kişiler için olmazsa olmazlar arasındadır çünkü ancak bu şekilde kendi dünyalarının dışına çıkabilirler. Siz de çoktan sizdeki tüm cevapların doğru olduğuna inanmaya başladıysanız bakış açınızı çeşitlendirmek için bir an önce başkalarıyla iletişim kurmayı deneyebilirsiniz.
14- Diğer İnsanlarla Bilgi Paylaşımında Bulunun
İster yüz yüze ister sanal platformlarda olsun, meslektaşlarınızla ve arkadaşlarınızla sahip olduğunuz bilgileri paylaşmaya özen gösterin. Yeni yüzler ve fikirler size daha fazla ilham verecek ve zihniniz için verimli bir öğrenme ortamı yaratacaktır. Yeni fikirlerin paylaşımı için kişisel bir ağ kurarak aynı zamanda zihninizin de yenilikçi kavramları değerlendirme ve formüle etmek için yepyeni bir sinir ağı oluşturmasını sağlayabilirsiniz.
15- İlgi Çekici İnsanlarla Sohbet Edin
Herkes birbirinden farklı yaşam deneyimlerine sahiptir. Kimse bir bilgiyi başka biriyle aynı şekilde yorumlamaz ya da yaşanan anları aynı şekilde hatırlamaz. Çünkü herkesin günlük hayatı algılama biçimi farklıdır. Bu da kişiler arası ilişkiyi beyin sağlığı için gerekli kılan şeylerden biridir. Her ne kadar hepimiz kendi yöntemlerimizin en iyisi olduğunu düşünmeye eğilimli olsak da diğer insanlardan bambaşka bakış açıları kazanmak zihnimizin hem kişisel hem de profesyonel hayatımızdaki olaylar için yeni çözümler ve teknikler geliştirmesine yardımcı olur.
Başkalarıyla yaptığınız konuşmalar ister dini ya da finansal konularla ilgili ister politik ya da son beslenme trendleri ile ilgili olsun, mutlaka iyi bir dinleyici olmalısınız. Karşınızdaki insanlar konuşurken kendi düşüncelerinizi bir süreliğine baskılamak oldukça zor bir iş olabilir fakat unutmayın zihin dinamik kalabilmek için disipline gereksinim duyar.
16- Ekip Çalışmasının Olduğu Bir Ortamda Çalışın
Zihin aktivitelerinizi desteklemek için gerek duyacağınız şeylerden biri de işbirliklerinin olduğu ortamlardır. Bağımsız çalışmaktan hoşlanan bazı kişiler için takım çalışmasının olduğu iş ortamlarında çalışmaya zorlanmak korkutucu bir deneyime dönüşebilir. Fakat bağımsızlıktan hoşlanan bu bireyler genellikle oldukça zeki kimselerdir ve birçoğu takım çalışmasının yararlarından faydalanabilir.
Yazar Steve Johnson “İyi Fikirler Nereden Gelir?” isimli kitabında orijinal fikirler ve etkili stratejiler geliştirmek için çalışma arkadaşlarıyla işbirliği kurmanın avantajlarına odaklanıyor. Günümüzde modern çalışma ortamları da her geçen gün biraz daha takım çalışması konseptine uygun şekilde tasarlanmaya devam ediyor.
Fiziksel Sağlığınızı Destekleyin.
Beden beyni besler. Bu nedenle kişinin zihin aktivitelerinden verim alabilmesi için bedensel sağlığını en yüksek seviyede tutması olmazsa olmazlar arasındadır. Motivasyon ve ilham eksikliği ya da mental bir bozukluğun ardında yatan en büyük etkenlerden biri de zayıf egzersiz alışkanlığı ve kötü beslenmedir.
17- Egzersiz Yapın
Konuyla ilgili yapılan çalışmalar gösteriyor ki düzenli olarak egzersiz yapan kişiler diğerlerine göre daha yükse IQ seviyelerine sahip. Güçlü bir bedene sahip olmanın yanı sıra bu kişiler hücre büyümesini de aktif olarak tetiklemiş oluyorlar. Nöretransmiterlerin üretimini arttıran hücre doğumu ya da nörojenez olarak bilinen süreç genellikle egzersizler sırasında meydana geliyor. Aktif yaşam süren insanlar yüksek dopamin seviyeleri sayesinde daha az stres yaşıyor, daha kolay odaklanabiliyor ve kendilerini daha enerji dolu hissedebiliyorlar.
Yakın zamanda yapılan akademik bir çalışmaya göre “formda kalmak aynı zamanda iyi çalışan bir kalp ve yüksek bir akciğer kapasitesine sahip olduğunuz ve beyninizin bolca oksijen aldığı anlamına geliyor.” Çalışma aynı zamanda bir milyonu aşkın İsveç askerine odaklanmış ve askerlerle yapılan değerlendirmeler sonucunda fiziksel olarak formda kalmanın ve yüksek IQ testleri arasında doğrudan bağ kurulabileceğini ortaya çıkarılmıştır.
Mutlaka okuyun: Egzersiz yapmanın işimden daha önemli olmasının nedeni
18- Meditasyon Yapın
Zihni sakinleştirmek ve kontrol altına almak da zihin sağlığı için büyük bir öneme sahip. Tıp doktorları tarafından meditasyonun beynin üzerindeki etkileri üzerine şimdiye kadar sayısız çalışma yapıldı ve bu çalışmaların sonuçları oldukça ilgi çekici. Bunların arasındaki en ünlü çalışma ise Wisconsin Üniversitesi tarafından yapıldı. Bu çalışma meditasyon esnasında beyinde gerçekleşenleri ortaya çıkardı.
Özellikle de transandantal meditasyon zihin için harika etkileri de beraberinde getiriyor. Korku, anksiyete, depresyon ve diğer mental sorunlarla mücadele eden kişiler zihinlerini sakinleştirmek ve daha güçlü bir odaklanma sağlayabilmek için meditasyondan faydalanabilirler.
19- İçeriği Zengin Bir Beslenme Alışkanlığı Geliştirin
Zihinsel aktivitelerinin geliştirilmesi gereken çocuklar ve gençlerin öncelikle beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi gerekiyor. İngiltere’de Bristol Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma çocuklarda sağlıksız beslenme ile düşük IQ arasındaki bağı ortaya çıkardı bile. Sağlıksız alışkanlıkları tersine dönüştürmek için yağ, şeker ve “fast food” tüketimini kesmeyi ve beslenme listesine daha fazla sebze, meyve ve hayvansal protein dahil etmeyi deneyebilirsiniz.
Bunun yanında beyin aktivitesini desteklemek için sayısız içecek de bulunuyor. Yeşil çay gibi bazı bitkisel içecekler beyin için son derece faydalı. Bunlar beynin kan akışını hızlandırarak zihin sağlığını destekliyor.
Sonuç olarak
Zihin aktivitesini sağlıklı şekilde ortaya çıkarabilmek amacıyla günlük rutinler yaratabilmek için bir nörobilim uzmanına gitmeniz gerekmiyor. Sayısız ikna edici kanıtı ortaya çıkaran bilimsel çalışmaların yanı sıra birkaç temel adımdan da yararlanarak beyin aktivitesini arttırmak mümkün olabilir. Zaman kaybetmeden siz de daha zeki ve tatmin dolu birine dönüşebilmek için zaman ve enerjinizi kullanmaya başlayabilirsiniz.
