Zorlu bir süreç olsa da kendi işinin patronu olmak isteyen veya daha karlı pazarlara girmek isteyen girişimciler işletme satın almaktadır.
Siz de yeni bir işletme almak istiyorsanız aşağıdaki 10 adımı dikkatlice okumanızı tavsiye ederiz.
İşletme nasıl satın alınır?
1 – Almak istediğiniz işi tanımlayın. Aklınıza gelen muhtemel sorular şunlar olacaktır: ne tür bir iş almak istiyorum? Benim için doğru olan işin hangisi olduğuna nasıl karar vereceğim? Nereden başlayacağım?
2 – Araştırma. Kendiniz için doğru olan işi bilseniz bile araştırma yapmanız gerekir. Seçtiğiniz sektörü etkileyebilecek bütün yasaları okuyun. Verileri ve rakamları bilin. Her iş kolunun ticaret dergileri ve dernekleri vardır ve bunları takip edin. Sektörle ilgili mümkün olduğunca bilgi almaya çalışın ve fikrinizi değiştirmekten korkmayın. Bir otel almayı düşünüyorsanız otelin başarılı olması için neler yapmanız gerektiğini düşünün. Bildiğiniz başarı örnekleri var mı? Siz de aynısını yapabilir misiniz? En favori otelinize gidin ve kalın. Neden bu oteli sevdiğinizle ilgili notlar alın. Kulağa basitmiş gibi gelse de almak istediğiniz işi tanımlamanıza yardımcı olacaktır. Ancak ne tür iş almak istediğinize karar veremediyseniz bu adım sizin için gereksiz olacaktır. İş türünden emin olmak oldukça önemlidir çünkü sevdiğiniz ve iyi yapabileceğiniz bir şey olması gerekir.
3 – Bir işletmeyi hedefleyin. Almak istediğiniz işletmenin pazar sektörü, büyüklük, lokasyon ( taşınmaya hazır mısınız? ) ve fiyat aralığı gibi parametrelerini tanımladıktan sonra sizin için doğru olan işletmeyi hedeflemelisiniz. Bir işletmeyi hedeflemenin iki yolu vardır: satılık olan bir işletme bulmak veya satılık olmayan bir işletme bularak teklif götürmek.
4 – Listenizdeki her işletmeyle ilgili mümkün olduğunca çok bilgi toplamaya çalışın.
İster çiçek dükkanı, ister mühendislik firması isterseniz de berber dükkanı almak isteyin, listenizdeki her işletmeyle ilgili yeterli bilgiye sahip olmanız ileride başınızın ağrımasını engelleyecektir. Satılık olan bir işletmeyi alacaksanız satış protokolünün gözden geçirilmesi gerekir.
Yönetim hesapları ve denetlenmiş hesaplar gibi mali kayıtlara ulaşın. Bunun için gizlilik anlaşması imzalamanız istenebilir. Endişeye kapılmayın. Bu gizlilik anlaşması ( birkaç sayfadan fazla olmaz ) hassas bilgilerin üçüncü kişilerin eline geçmesini engellemek için imzalanır. Unutmayın işletmenin hala işlevsel olması gerekir ve hiçbir işletme sahibi işletmenin satılık olduğunun bilinmesini ( müşteriler veya rakipler tarafından ) istemez. Tedarikçilerle veya personelle yapılanlar da dahil var olan bütün sözleşmeler hakkında bilgi isteyin.
Etrafı dolaşın ve sizi tehdit edecek herhangi bir yasal problem olmadığından emin olun.
Hizmet işletmesi alacaksanız müşteri gibi davranmalısınız ve hizmetlerin kalitesini test etmelisiniz. Örneğin bir otel alacaksanız otelde bir süre kalmalısınız ve standartları gözden geçirmelisiniz. Pahalı muhasebeciler ve avukatlar tutmadan önce satılan şeyin ne olduğunu derinlemesine incelemelisiniz. İşletmeyi almak için borç almayı düşünüyorsanız bu aşama sizin için oldukça önemlidir. İşletmeden ne kadar emin olursanız ve verdiğiniz kararın doğruluğu ilgili ne kadar çok delil toplarsanız borç alınacak bankalar veya yatırımcılarla yapılan pazarlık süreci de o kadar kolay olur.
5 – Fiyatla ilgili pazarlıklara başlayın. Hedeflediğiniz işletmeden emin olduktan sonra pazarlığa başlamalısınız. Bu da işletme sahibi veya aracı ( emlakçı, muhasebeci, komisyoncu ) ile işletme fiyatı hakkında görüşmeniz anlamına gelir.
6 – İşletmeye değer biçin. Fiyat işletme değerinin nihai yansımasıdır. Değer biçmek için kullanabileceğiniz bir sürü değer biçme yöntemi vardır. İlk alıcıların birçoğu pub, kahve dükkanı veya anaokulu gibi mülke dayalı işletmeler alırlar. Bu da başlı başına mülkün değerlendirilmesi anlamına gelir. Bununla birlikte mülke dayalı olmayan bir işletmeye veya işletmenin geri kalan kısmına ( pub, anaokulu veya kahve dükkanının iş hacmi ) değer biçilecekse çoklu kazanç, iskonto edilmiş nakit akışı ve varlık değerlemesi gibi yöntemleri gözden geçirebilirsiniz. Fikri mülkiyet ve ticari itibarı da hesaba katmalısınız. İlk alıcı siz olacağınız için çoklu kazanç yöntemini kullanmanız sizin için iyi başlangıç noktası olacaktır. Genel kural olarak çoklu gelecek karları işletme fiyatına ilave edilir. Yani bir işletme 100,000 TL kar ediyorsa 300,000 ve 800,000 TL arası değer biçilir. Bir otel, restoran veya anaokulu alıyorsanız fiziki dükkan değerini de hesaba katmanız gerekir. Değer biçme konusunda uzmanlaşmış firmalar vardır ve değerlendirme yaparken alım ve satım konularında deneyimli olan bir muhasebeciden destek alabilirsiniz. Bununla birlikte son analizde işletmenin belirlenen fiyata değip değmeyeceğine karar verecek olan sizsiniz.
7 – Parayı nasıl ödeyeceğinize karar verin. Parayı nasıl ödeyeceğinizi şekillendirmenin bir sürü yolu vardır.
En basit ve en uygun yol nakit ödemedir. Bütün parayı tek bir seferde ödersiniz ve işletme sizin olur. Bankalar işletme değerinin ortalama %60’ını borç olarak verir ve geri kalanı sizin bulmanız gerekir.
Bir diğer yolda sonraya bırakmaktır. Örneğin satın alacağınız işletmenin değeri kilit bir müşteriyle yapılan önemli bir sözleşmenin yenilenmesi gibi önemli faktörlere bağlı olarak değişecekse sözleşme yenilenene kadar tam ödemeyi erteleyebilirsiniz. Şartlar konusunda satıcıyla ortak bir noktada buluşmanız gerekir. Aslına bakacak olursanız işletme sahibi depozitonun büyük kısmını alarak işletmeyi satın almak için gerekli olan paranın bir kısmını size ödünç olarak verebilir. Sizde aylık olarak veya üç ayda bir paranın geri kalan kısmını satıcıya ödersiniz. Bu oldukça yaygın bir yöntemdir.
8 – Anlaşmanın ana başlıklarını belirleyin. Ana başlıkların belirlenmesinin amacı alıcı ve satıcı arasında herhangi bir yanlış anlaşılma olmasını engellemektir. Bunu satışın nasıl olacağını genel hatlarıyla gösteren bir yol haritası olarak düşünün. Bu satış sözleşmesi değildir daha çok iki tarafın da mutabık kaldığı şartların yer aldığı bir belgedir. Örneğin satıcının başka bir alıcıyla görüşmesini engelleyen münhasırlık haklarını kapsayabilir. Aynı zamanda işletmeyle ilgili özel bilgilerin üçüncü taraflarca bilinmesini de engelleyebilir. Bu belge sayesinde satıcı anlaşmadan çekildiği takdirde masraflarınızı karşılamakla yükümlüdür. Münhasırlık süresi veya gizlilik şartları gibi ana başlıklar sadece yasal yönden bağlayıcıdır. Ancak işletme fiyatı veya tamamlama tarihi konuları yasal olarak bağlayıcı değildir. Anlaşmanın ana başlıklarını imzalamış olsanız bile masadan kalkma hakkınız vardır. Ana başlıklar alıcı ve satıcının rahatı için tasarlanmıştır. Mali destekçilerle yapılan detaylı görüşmeler ve paranın ne zaman ve nasıl ödeneceği ile ilgili bilgiler anlaşmanın ana başlıklarına yazılmalıdır.
9 – Durum tespiti. Her şeyin doğru yapıldığından emin olmak için profesyoneller tarafından üstlenilecek resmi bir durum tespitine ihtiyacınız olacaktır. İşleme değerinin belirlenmesi için ticari durum tespitine, işletme sözleşmelerini gözden geçirmek için yasal durum tespitine ve vergi durumunu değerlendirmek için finansal durum tespitine ihtiyaç duyulabilir. Almayı planladığınız işletmenin yapısına bağlı olarak karışık değerlendirmelere de ihtiyaç duyulmayabilir. Örneğin bir posta ofisini almak için muhasebecilerin ve avukatların bir veya iki gün durum değerlendirmesi yapması yeterli olacaktır. Ancak milyon dolarlık bir yazılım firması alacaksanız avukatlar ve muhasebecilerden oluşan bir ekibe ve birkaç güne ve hatta haftaya ihtiyacınız olacaktır. Bununla birlikte her iki durumda da alıcının aldığı işletmeden %100 emin olması gerekir.
İpuçları
Almak istediğiniz işletme aktif olarak satışta değilse bile işletme sahibiyle temas kurun ve teklifinizi sunun. Her işletmenin bir fiyatı vardır. İşletme sahibiyle birebir görüşmek istemezseniz sizi temsil etmesi için bir aracıyla anlaşabilirsiniz.
Görüşmelerin ilk başında fiyat geri planda kalacaktır. Bu da belirleyici bir teklifle geleceği değiştirebileceğiniz anlamına gelir. Anlaşmayı imzalamadan önce algılanan değerinizi etkileyecek bazı bilgiler öğrenebilirsiniz ve bu da pazarlık gücünüzü arttırır. Aynı durum ev alımlarında söz konusudur. Bilirkişilerin ortaya çıkardığı bilgiler değer tespitiyle ilgili olan görüşlerinizin değişmesine neden olabilir. Bu nedenle bu aşama da ne kadar ödeme yapabileceğiniz ile ilgili konuşurken rahat olun. Yaptığınız araştırmalar sonucunda işletme için az değer biçildiğini de görebilirsiniz. Bu durumda istenilen fiyatı ödeyebilirsiniz.
Uyarılar
Hızlı hareket etmeyin veya kendinizi zorlamayın. Bu süreç için vakit ayırın. İşletme sahibine veya aracıya teklif götürdükten sonra her şeyin hızlı bir şekilde ilerlemesini isteyebilirsiniz. Bu oldukça normaldir ancak engellemeniz gereken bir durumdur. Unutmayın alıcı olarak kartlar sizin elinizde. Satın alacağınız işletme ile ilgili her şeyi öğrenmeniz gerekir ve bunun için de zamana ihtiyacınız vardır. Aynı şekilde karşı tarafında size baskı yapmasına izin vermeyin. Zaman sizin lehinize işlemelidir. Parayı ödeyecek olan sizsiniz. Alıcı sizsiniz.
Size fırsatlar gösterecek bir sürü komisyoncu ve muhasebe firması vardır. Bununla birlikte bu süreç oldukça pahalıdır. Küçük bir işyeri almayı planlıyorsanız en iyi beş muhasebe firmasından birine 10,000 TL ödemenize gerek yoktur. Bununla birlikte 1 milyon TL ve 10 milyon TL arası bir işletme almayı planlıyorsanız deneyimli profesyonellerden yardım almanız size avantaj sağlayacaktır.
Birlikte çalışacağınız profesyonellerin işletme alımı ve satımı konusunda deneyimli olduğundan emin olun. Aile avukatınız veya şu anki muhasebeciniz sizin için doğru profesyonel olmayabilir.
Mali planlamayı yaparken dikkatli olmanız gerekir.
Durum tespiti en kritik aşamadır. Satılan işletme ile ilgili her türlü gerçeği öğrenmeniz gerekir. Yapılan herhangi bir hata veya usulsüzlük fiyatla ilgili pazarlık gücünüzü arttırır veya satın alma kararından vazgeçmenizi kolaylaştırır.
