Harika bir yatırımcı olmanın anahtarı nedir? Bize göre bu kişinin mizacıyla çok yakından ilgilidir. En başarılı yatırımcıların piyasanın üzerinde kazançlar sağlamasının sırrı mükemmel bir zamanlamaya veya çok paraya sahip olmaları değildir. Yarattıkları fark, mizaçları gereği sahip oldukları hem iyi hem de kötü eğilimleri doğru şekilde belirleyerek kafalarının çalışma biçimine uygun olarak oluşturdukları yöntem, felsefe ve stratejilere bağlı kalmalarından kaynaklanır.
Warren Buffett’ın söylediği üzer:
“Yatırımda başarı IQ ile bağlantılı değildir… İhtiyacınız olan yegâne şey diğer yatırımcıları sıkıntıya sokan dürtüleri kontrol edebilecek bir mizaçtır.”
Sizin Yatırım Mizacınız Nasıl?
Kendinizi ne kadar iyi tanıyorsunuz? Risk ve kayıp toleransınızı biliyor musunuz? Yatırım ufkunuzu ve vadenizi belirlediniz mi? Hisse senedi araştırmalarına ne derece ilgi duyuyorsunuz?
Aşağıdaki kısa testi bu soruları yanıtlamanız ve bu sayede size en uygun yatırım stratejilerini belirlemenizi kolaylaştırmak maksadıyla tasarladık.
1. Alışverişe çıktınız ve rafta ihtiyacınız olan ürün için bir dizi seçenek var. Aşağıdaki ürünlerden hangisini tercih edersiniz?
A. Diğerlerinin bazı özelliklerinden yoksun olsa da, geçmişte satın aldığınız ürünü almaya devam edersiniz.
B. Her zaman denemek istediğiniz pahalı markayı alırsınız, çünkü bugün %20 indirimli.
C. Devrim niteliğinde sonuçlar vadeden yeni piyasaya çıkmış ürünü alırsınız.
D. Devlet onaylı olmayan ancak müşterilerden olumlu yorumlara sahip makul fiyatlı ürünü tercih edersiniz.
2. Yatırım hesabınızı açtınız. Aşağıdaki senaryolardan hangisi sizi en fazla mutlu eder?
A. Endeks %10 yukarı gitse de elinizdeki hisseler %1 primlenmişse,
B. Sahip olduğunuz hisselerden birisi çeyreklik kazanç hedeflerine ulaşamayarak %30 düşmüş ve size alım fırsatı vermişse,
C. Elinizdeki bir hisse senedi son altı ayda 10-80 TL aralığında işlem görmüştür. Şu anda bu aralığın alt sınırına yakın olsa da zaman içerisinde iki hatta 4 katına çıkabileceğini düşünüyorsanız,
D. Hisse senetlerinizden birisi aniden %15 artmış, ancak bunun sebebini öğrenmek için daha fazla araştırma yapmanız gerekecekse,
3. Eğlence parkına gittiğinizde hangi aktiviteyi tercih edersiniz?
A. Çocuklarınızla atlıkarıncada dönmek
B. Yeni çıkan 3D zombi lazer gösterisini izlemek
C. Rollercoaster’a binmek
D. Hepsini unutup dünya yemekleri kontuarını ziyaret etmek
4. Al, sat, tut kararlarını vermek için ne kadar bilgiye ihtiyaç duyarsınız?
A. Wall Street, medya ve bireysel yatırımcılar tarafından yaygın olarak takip ve analiz edilen şirket güncellemelerini takip ederek karar verirsiniz.
B. Şirketi veya müşterilerini şahsen veya online forumlar aracılığıyla ilk elden kontrol etmeyi tercih edersiniz.
C. Kap bildirimlerini, ticaret dergilerini ve sektör forumlarını düzenli olarak takip eder ve çıkarımlarınızı kendiniz yaparsınız.
D. Belirli bir şirket hakkındaki haberler bulanık olsa da faaliyet gösterdiği sektörle ilgili düzenli olarak bilgi alabilmek sizi tatmin eder.
5. Yatırım yaptığınız şirketlerden birisi bugün manşetleri süslüyor. Hangi olay geceleri uykunuzun kaçmasına sebebiyet vermez?
A. Şirket temettü ödemelerini geçici olarak askıya alması gerekebileceğini açıklamışsa,
B. Şirketin yeni ürününün lansmanı birkaç ay ertelendiyse,
C. Yönetim kurulunda bir sektör veteranını yerleştirmek için mevcut CEO’nun görevden alınması yönünde çatlak sesler çıkıyorsa,
D. Şirketinizin faaliyet gösterdiği ülkenin para birimi devalüasyona uğramışsa,
6. Sizi en çok heyecanlandıran şirket gidişatı…
A. Maliyet düşürme çabaları veya stratejik satın alma & devralmalarla büyümek için potansiyel alana sahip istikrarlı olgun bir şirket.
B. Henüz kendisine bir isim yapamamış (ve uzun yıllar da yapabileceği şüpheli) ve hisse senedi fiyatlandırılması yüksek beklentiler doğrultusunda oluşmamış yeni bir şirket.
C. Statükoya meydan okuyan, bir iş alanına hükmetme veya yeni iş alanları yaratma potansiyeline sahip yenilikçi – ve çoğunlukla volatil- bir şirket.
D. Yurtdışında hızla büyüyen ekonomilerden faydalanmak amacıyla ideal olarak konumlanmış bir şirket.
7.Finansal özgürlük yolunda ne düzeyde bir fiyat oynaklığına göğüs gerebilirsiniz?
A. Büyük bir getiri beklentiniz olmadığından çok fazla para kaybetmemek adına birkaç yıllık süreçte “eh işte” denilecek getirilere razısınız.
B. Yatırımınız hedefine ulaşana kadar birkaç gerilimli sürece katlanmaya hazırsınız.
C. Eğer uzun vadeli getirinin büyük olacağına inandıysanız o hisseye ölümüne sarılmaya hazırsınız.
D. Doğru zamanda doğru yerde olduğumu düşünüyorsam, şirketle alakasız dalgalanmaları (kur dalgalanmaları, politik karışıklıklar vs) sineye çekebilirim.
Sonuçlar
A’lar Çoğunluktaysa:
Para kazanmak için çok çalıştınız ve yüksek kazanç ihtimallerinden vazgeçmek pahasına riske maruz kalacağını riski sınırlamak istiyorsunuz. Sabır, yatırım stratejinizde yer alması gereken en önemli erdemdir. Efsanevi yatırımcı Warren Buffett gibi kaliteli bir şirketin uygun fiyattan işlem görmesini bekleyecek mizaca sahipsiniz.
Hisse senetlerin büyük olasılıkla merak uyandırıcı keskin hareketler yapmayacaktır. Fakat finalin yıldızı siz olacaksınız. Portföyünüz eğer bir partiye katılıyor olsaydı kesinlikle araç sürücüsü olurdu: Ayık ve güvenilir. Sizi keskin dönüşler veya gıcırdayan aksamlar olmaksızın gideceğiniz yere kadar bırakır.
Yaptığınız yatırım iç değer ve temettü yatırımıdır. İlki, hisse fiyatları geçici olarak indirimli olarak işlem gören kaliteli şirketlere odaklanır. İkincisi ise yatırımcılara düzenli olarak temettü ödeyerek istikrarlı bir büyüme vadeden şirketlere.
Macera iştahı daha yüksek olan değer yatırımcıları daha küçük ölçekli şirketlere yönelerek av alanlarını genişletebilirler. Cevaplarınız yoğunluklar A ve B’lerin karışımlarından meydana geliyorsa portföyünüzün bir bölümünü (%5 veya %10 gibi) küçük ölçekli hisse senetlerine ayırmayı bir düşünün.
B’ler Çoğunluktaysa:
Sağlam şirket yapıları (güçlü bilançolar, iyi yönetim gibi) diğer yatırımcılar için önemli olduğu kadar sizin için de değer ifade etmektedir. Ancak çok az kişinin cesaret edebileceği bir şekilde bu unsurları küçük hacimli bölgelerde ararsınız.
Dünyanın geri kalanı marka isimlere yoğunlaşmışken siz onların daha küçük, daha çevik versiyonlarını ararsınız. Bunlara “gizli mücevherler” de denebilir. Bu şirketler genellikle küçüklükleri sebebiyle Wall Street radarlarının dışında kalmıştır. Tek bir işlem gününde dahi çılgınca dalgalanmalar yaşayabilirler. Ancak özellikle büyük getiriler peşinde koşanların biraz daha yüksek risk için cesareti olduğu varsayılır.
Yalnızca gizli mücevherlerden oluşan bir portföyle market lideri olabileceğiniz açıksa da yatırım sermayenizin %10 ila %40 arasındaki bir bölümünü bu tarz küçük hisse senetlerine ayırmak daha mantıklı olacaktır.
Tek bir günde maruz kalabileceğiniz %25’lik düşüş sizde çarpıntı etkisi yaratacaksa portföyünüzün daha küçük bir kısmını küçük hisse senetlerine ayırmalısınız. Lakin test sonuçlarınızda B’ler çoğunluktaysa gizli mücevherlerin maruz kalacağı olumlu/olumsuz fiyat hareketlerine tahammül edecek gücünüz var gibi görünüyor.
C’ler Çoğunluktaysa
Yenilikler kalp atışınızı hızlandırıyor. Yatırım açısından da statükoya meydan okuyan şirketler arıyorsunuz. Yerleşik bir sektöre giren ve sektör dinamiklerini tek başına değiştirerek diğerlerini de peşinden sürükleyen şirketler buna örnektir. Hatta daha da iyisi, herkesin onsuz yaşayamayacağının farkında dahi olmadığı bir ürün için tamamen yeni pazarlar yaratan şirketleri tespit ederek yatırım yapmaktır.
Bu şirketlere “kural yıkıcılar” da denmektedir. Kural yıkıcılar için F/K oranları ve nakit akışı hesaplamaları gibi geleneksel değerleme ölçütleri geçerli olmamaktadır. Rakamlar bu sebeple tuhaf gözükür zira Wall Street bu şirketleri doğru bir şekilde değerlendirecek araçlara sahip değildir.
Kurul yıkıcı hayranları, doğru yatırımı tutturduklarında bunun büyük bir etki yaratacağını bilir. Tabi tersi senaryoda da feci zarar edebileceklerini bilirler. Ancak Daedalus’un kuralını unutmayın. Sonunda yanmadan sürekli daha yükseğe ve daha yükseğe uçamazsınız.
Kural yıkıcıların dünyasında hızlı değişimler olağandır. Bu nedenle bir yatırımcı olarak yatırım tezinin tekrar ve tekrar değerlendirmek için sürekli tetikte kalmanız ve psikolojik açıdan yeterince çevik olmanız gerekmektedir. Dolayısıyla bu dünyada esneklik yaşamsal bir zorunluluktur.
Bu strateji mevcut stratejiler arasındaki en heyecan verici olanı olarak görülebilir. Lakin yüksek risk yüksek ödül bağlantısını bilirsiniz. Bu nedenle portföyünüzün yalnızca kısıtlı bir bölümünü kural yıkıcılara ayırarak riskinizi etraflıca dağıtabilirsiniz. Bu olumsuz bir senaryoda sizin için daha az acı verici olur.
D’ler Çoğunluktaysa
Tam bir dünya vatandaşısınız! Yatırım fırsatları arayışında da tam anlamıyla “yabancı” bölgelere girmekten çekinmezsiniz. Türkiye’nin hala büyümekte olduğunun, ancak astronomik büyüme oranlarına sahip başka ülkelerin de bulunduğunun farkındasınız.
Uluslararası yatırım, tek başına bir yatırım stratejisi teşkil etmez. Kendi ülkenizdeki şirketlere yapacağınız yatırımlara kıyasla kafanızda her zaman için daha az netlik olacağını unutmayın. Nitekim her ülkenin kendisine özgü muhasebe yöntemleri, hissedar kanunları, döviz riskleri ve hatta siyasi konjonktürü bulunmaktadır. Bu gibi belirsiz konulardaki rahatlık seviyeniz, portföyünüzün ne kadarlık kısmını “uluslararası” yatırımlara ayırabileceğiniz konusunda size yol gösterecektir.
Cevaplarınız Bu Seçeneklerin Bir Karışımıysa
Hayır, bu durum otomatik olarak kararsız bir yatırımcı olduğunuz anlamına gelmemektedir. Sermayenizi büyütmek için çeşitli fırsatlar peşinde koşuyor olduğunuzu da gösterebilir. İçten içe, borsaya yatırım yapmanın enflasyonu yenerek bir servet oluşturmanın gerçek yolu olduğunu biliyorsunuz. Ancak bazen aklınıza düşen şüpheler, yolda olma kararlılığınıza baskın çıkabilir. Belki geçmiş dönemde yaptığınız birtakım yatırım hataları sizi utangaç davranmaya sevk etmiş olabilir. Veya son dönemde borsada yaşanan hareketler paranızı gerçekten ne düzeyde bir riske maruz bırakabileceğinizi sorgulamaya itmiş olabilir.
Cevaplarınız, uygun bir fırsat fiyatını beklemenin gerçek maliyetini (piyasada yaşanabilecek kaçınılmaz bir yükselişi kaçırmak) bildiğinizi gösteriyor. Bu nedenle hisse senedi toplamak için daha net parametrelere ihtiyacınız olabilir.
Hangi yatırım aracına ne kadarlık bir yatırım yapmanız gerektiğine gelecek olursak, geceleri uyumanıza imkân sağlayacak kadarını hisse senedine yatırmak bunun en iyi cevabıdır. Doğal eğilim ve içgüdülerinizle savaşmayın. Bunun yerine güçlü yönlerinize odaklanarak kendinize uygun yatırımlar arayın.
Son olarak, borsadaki yakın zamanlı dalgalanmaların bu teste vereceğiniz cevapları etkileyip değiştirebileceğini de aklınızdan çıkarmayın. Bu normal ve tamamen anlaşılabilirdir: en iyi ve profesyonel yatırımcılar dahi zaman zaman kaygılanabilir ve kendilerini sorgulayabilirler. Ancak fiyat dalgalanmalarının aynı zamanda fırsatlar içerdiği de bir gerçektir. Bu fırsatlar sadece “kelepir” hisseleri yakalamaktan ibaret değildir, aynı zamanda kendi yatırım mizacınızı anlayabilmek için gerekli olan gerçek dünya ve para senaryosu olması bakımından da faydalıdır.
