Borsada hisselerin belirli bir fiyata ulaşınca satılmaları için verilen talimata zarar kes emri denir. Zarar kes emirlerinin amacı, yatırımcıların herhangi bir hisse üzerinden para kaybetmelerini mümkün mertebe engellemek, yani muhtemel bir zararı en alt düzeye indirmektir. Çoğu yatırımcı zarar kes emrinin uzun pozisyonlar için kullanıldığını düşünür lakin kısa pozisyonlarda da fayda sağlayabileceği unutulmamalıdır.
Stop loss (zarar kes) emri borsayla ilgili kritik kararlarda duygusal hareket etmenizi önlediği gibi tatile çıktığınızda ya da bilumum sebepten ötürü elinizdeki hisseleri takip edemediğinizde adeta kurtarıcı bir melek misali imdadınıza yetişebilir. Ancak bu emir her zaman devreye girecek ve sizi bataktan çıkaracak diye bir kaide yoktur. Bilhassa hisselerin alım satımı durursa ya da fiyat boşlukları açılır veya kapanırsa söz konusu emirden verim alamayabilirsiniz. Zarar kes emrine borsa jargonunda “kes emri” ya da “stop emri” de denir.
Bir yatırımcı herhangi bir uzun pozisyon için zarar kes emri vermişse elindeki hisse belirli bir fiyatın altına indiği zaman otomatik olarak satışa çıkarılır. Zarar durdurma emirleri genel itibarıyla düzenli seyir gösteren piyasalarda işinizi görebilir. Ancak çalkantılı ve fiyatların bir anda dibe vurduğu bir piyasada borsa oynuyorsanız elinize geçen para, zarar durdurma emrini verirken belirlediğiniz miktarın altında kalabilir.
Stop Loss (zarar kes) emrine güzel bir örnek
Diyelim ki ABC adlı bir şirketten hisse aldınız. Elinizdeki hisseler de şu anda 50 liradam işlem görüyor. Ancak temkinli bir yatırımcısınız ve “Ne olur ne olmaz, ben kendimi garantiye alayım!” diyerek stop loss (zarar kes) emri veriyorsunuz. Bu tür zarar kes emirlerine “satış stop” ya da daha bilindik adıyla “sell stop emri” de denir. Eğer ABC’nin hisseleri 48 liranın altına inerse, zarar durdurma emriniz otomatik olarak devreye girer ve bu aşamadan sonra belirli olan ilk fiyattan hisselerinizi satışa çıkarır. Yani bir sonraki fiyat 47,90 ise, hisseleriniz 47,90’dan satılır.
Stop loss (zarar kes) emrinde fiyat boşluklarının önemi
İsterseniz kafa karışıklığına mahal vermemek için yine yukarıda ele aldığımız ABC şirketi örneğinden ilerleyelim. Şimdi şirketin hisselerinin günü 48,50 liradan kapattığını farz edelim. Tam da aynı gün borsa işlemleri sona erdikten yani piyasa kapandıktan sonra ABC son çeyrekte iyi bir performans göstermediğini, az miktarda gelir elde ettiğini açıklamış olsun. İşte böyle bir senaryoda fiyat boşluğu faktörü devreye girer, ertesi gün firmanın hisseleri 44,90 lira gibi bir rakamdan işlem görmeye başlar ve dolayısıyla zarar kes emriniz devreye girer. Hâliyle hisseleriniz mümkün olan ilk fiyattan satılır. İlk fiyatın da 45 lira olduğunu varsayalım. Bu durumda ABC yatırımınızdan totalde %10 zarar eder ve ne yazık ki zarar kes emrini verirken hedeflediğiniz %4 zarar miktarının ötesine geçmiş olursunuz.
Verdiğimiz örnekten rahat bir şekilde anlayacağınız üzere fiyat boşlukları, zarar kes emri verenlerin başını en çok ağrıtan hadiselerden biridir. Ayrıca pek çok yatırımcının “piyasa durdurma emri” (stop-market order) yerine “limit durdurma emri” (stop-limit order) vermesinin sebebi de fiyat boşluklarının ta kendisidir. Limit durdurma emirlerinin amacı, hisselerin mevcut piyasa fiyatlarından değil de belirli bir fiyat sınırı dahilinde satışa çıkarılmalarını sağlamaktır. Önceden belirlenen fiyat seviyesinin altına inildiğinde limit durdurma emri devreye girer. Açıkçası limit durdurma emrinin de her hâlükârda yatırımcının imdadına yetişen mucizevi bir çözüm olduğunu söyleyemeyiz. Ancak bu tür emirler, uzun pozisyonların değerinin çok daha altında bir bedelden satışa çıkarılma ihtimalini minimuma indirir.
Forex ve kripto para gibi günün 24 saati faal olan piyasalarda fiyat boşlukları daha azdır. Yine de yatırımcılar, gündeme bomba gibi düşen olaylar ya da düşük likidite gibi sebeplerden dolayı fiyatların zarar kes emirlerinde belirtilen düzeylerin altında veya üstünde boşluklar meydana getirebileceğini hiç unutmamalıdır. Mesela dünya devletleri kripto para ile yapılan hizmet ve mal ticaretine ek vergiler koyarsa bitcoin fiyatlarında düşüş yönünde fiyat boşlukları meydana gelebilir.
Stop loss emrinin avantajları
Stop loss emrinin en güzel yanı nedir, biliyor musunuz? Tabii ki de tamamen bedava olması! Yalnızca belirlediğiniz fiyatlara ulaşıldığında ve artık hisselerin satış aşamasına gelindiğinde her işlemde karşınıza çıkan standart komisyon ne ise onu ödersiniz. Kısacası zarar kes emrini bir nevi ücretsiz sigorta poliçesi gibi düşünebilirsiniz.
En güzel yanı ücretsiz olması dedik ama zarar kes emrinin bizlere sunduğu oldukça mühim bir avantaj daha var: Zarar kes emri, duygusal ve yanıltıcı kararlar verilmesini önler. İnsanların büyük bölümü hisselere aşkla bağlanır, bir türlü kopamazlar. Çoğu zaman hisseler onları hayal kırıklığına uğratsa bile resmen aşk ilişkilerindeki gibi hareket edip “Hisselerime ikinci bir şans vermeliyim!” derler. Hâl böyle olunca gözlerinin önüne adeta bir perde iner ve yatırımcılar yapmaları gereken akılcı hamleleri erteleyip dururlar. Peki piyasalar böyle bir zihniyetle borsa oynayan yatırımcının gözünün yaşına bakar mı? Cevabı bildiğinizden şüphemiz yok…
Uzun lafın kısası, ne yapıp edin ama “neden” yatırım yapıp hisse aldığınızı asla unutmayın, yani borsaya yatırım yapma sebebinizi bilin ve daima nihai amaçlarınızı göz önünde bulundurun. Neticede bir değer yatırımcısı ile büyüme yatırımı yapan bir kişinin göz önünde bulundurması gereken kriterler birbirinden oldukça farklıdır. Yatırım dünyasında her türlü stratejinin meyvelerini yiyebilirsiniz ancak bunun için o stratejinin gerekliliklerini yerine getirmeli ve habire taktik değiştirmemelisiniz. Yeri gelmişken hemen söyleyelim, sürekli hisse alıp bunları elinizde uzun yıllar tutmaya meyilli bir yapınız varsa stop loss emrine hiç bulaşmayın zira böyle bir politikanın işinize yarama ihtimali sıfıra yakındır.
Sonuç
Stop loss (zarar kes) emri son derece basit bir hamle olmasına rağmen çoğu yatırımcı bundan verimli bir şekilde yararlanamaz. Aşırı miktarda kayıpları önlemek ve ne yapıp edip kâr sağlamak isteyen pek çok kişi aslında bu yöntemi kullanabilir. Son olarak bir benzetme yapalım ve yazımızı noktalandıralım: Zarar kes emri, adeta bir kaza sigortası gibidir. Akli dengesi normal olan hiçbir insan “Başıma bir şey gelse de sigortamı kullansam!” demez. Fakat bazen kazalar kaçınılmazdır ve böyle durumlarda sağlık masraflarınızı karşılamak için sigortanızdan yararlanırsınız. İşte stop loss (zarar kes) emri de sigortaya benzer bir göreve sahiptir ve sizi kötü durumlarda daha da dibe batmaktan kurtarır.
