Adını yatırım tarihine altın harflerle yazdıran kişilere baktığımızda çoğunun iyi tahsilli, sabretmeyi bilen ve biraz da şanslı olduğunu görüyoruz. Gerçekten de yatırım tarihi incelendiğinde böyle bireylerin ne denli başarılı olduklarını anlamak hiç de zor değil. Yazımızın ilerleyen bölümlerinde finans dünyasında asla silinmeyecek izler bırakmış 10 yatırımcının ticari felsefelerini irdeleyerek sizlere bu konuda ışık tutmaya çalışacağız. Şimdiden söyleyelim, inceleyeceğimiz tüm bu kişiler sıradan yatırımcılara kıyasla çok daha iyi performans göstererek ve akıllı davranarak bulundukları konumlara gelmiş kişiler. Üstelik bu yatırımcıların sadece kendilerini zengin etmekle kalmayıp başkalarına da yol göstererek milyonlar kazandırdıklarını belirtelim.
Elbette hepsinin benimsediği farklı bir yatırım anlayışı var. Mesela bazıları piyasalarda çığır açan analiz yöntemleri geliştirirken kimisi de hem hislerine güvenip hem de geleneksel davranarak hareket etmeyi doğru bulmuş. Lakin aralarındaki tüm farklara rağmen hepsinin buluştuğu bir ortak payda var: Piyasalar ne kadar alabora olursa olsun tüm zorlukların üstesinden gelerek kazanç elde etmek.
Kısa bir giriş yaptığımıza göre lafı daha fazla uzatmayalım ve sizler için seçtiğimiz yatırımcıların uyguladıkları stratejilere geçelim:
1. John (Jack) Bogle
Doğum tarihi ve yeri: 8 Mayıs 1929 (Verona, New Jersey)
Bulunduğu en önemli pozisyon: Vanguard Group (kurucu)
Yatırım felsefesi:
Geniş tabanlı yatırım fonlarının kurucusu Bogle, yatırım kariyeri boyunca pasif olarak yönetilen düşük maliyetli ve az gelir getiren fonlarla uğraşmıştır. Varlıklarını arttırmaya can atan bireysel yatırımcılara her daim yardım eli uzatmış ve borsa oynayanların aşağıdaki hususlara dikkat etmeleri gerektiğini söylemiştir:
Yatırım stratejisi son derece basit olmalı, birtakım varlıklar sürekli elden çıkarılıp yerlerine yenileri alınmamalıdır.
Yatırımlardan doğan masraflar mümkün mertebe azaltılmalıdır.
Yatırım, uzun vadeli bir süreç olarak değerlendirilmeli ve gelecek için de planlar yapılmalıdır.
Yatırım konusunda kritik kararlar alınırken mutlaka rasyonel analiz yöntemine başvurulmalı, asla bu sürece duygular katılmamalıdır.
Borsa endeks yatırımı, bireysel yatırımcılar tarafından doğru bir strateji olarak kabul görmelidir.
Bogle’nin kendi portföyünün sadece ABD piyasalarına odaklı olduğunu, yani ünlü yatırımcının ülke dışındaki piyasalarla ilgilenmediğini de belirtelim. Tabii bu durum her yere el atan günümüz yatırımcılarının da tepkisini almıyor değil. Fakat Bogle tüm eleştirilere rağmen duruşundan taviz vermiyor ve sadece ABD piyasalarına yatırım yapmasının sebebinin kolaycılık veya rahata düşkünlük değil hem ülkeyi hem de ülkenin mali yapısını çok iyi tanıması olduğunu söylüyor.
“Zaman dostunuz, dürtüleriniz ise düşmanınızdır.” – John Bogle
2. Warren Buffett
Doğum tarihi ve yeri: 30 Ağustos 1930 (Omaha, Nebraska)
Yatırım felsefesi:
Daha önce de kendisinden pek çok kez söz ettiğimiz Warren Buffett, yatırımlarıyla içsel değer elde etmeyi ve olabildiğince basit hamleler yapmayı hedefler.
Türkçeye “Para Ustaları” şeklinde tercüme edebileceğimiz “The Money Masters” (1980) adlı kitabın yazarı John Train, Buffett’in yatırım anlayışını şöyle özetliyor: “Warren, iş dünyasının ikiye ayrıldığını düşünür. Buna göre mükemmel olarak tabir edebileceğimiz ve yatırım yapmaya değecek cinsten çok az sayıda şirket vardır. Bunun dışında uzun vadede asla yatırım yapılmaması gereken vasat ya da hakikaten çok kötü nitelikte pek çok firma mevcuttur. Genellikle çoğu şirket yatırım almayı hak etmez. Bazen bir bakarsınız, gelecek vaat eden başka bir şirketin de hisseleri neredeyse yok pahasına satılır. İşte bu durumlarda Warren hiç çekinmeyerek bonkörce alım yapar. Hata bunu yaparken o dönem mevcut ekonomik şartların ne kadar iyi veya kötü olduğuna bakmaz bile”.
Buffett’e göre bir firmanın “mükemmel” sayılabilmesi için aşağıdaki kriterlere sahip olması gerekir:
Büyük miktarlarda borç çıkarmadan sermaye geliri sağlamalıdır.
İş modeli kolay idrak edilebilir olmalıdır.
Nakit akışında kâr sağlamalıdır.
Franchiseları güçlü olmalı ve franchise sahiplerine fiyat ayarlamalarında özgürlük tanımalıdır.
CEO gibi tek bir yöneticiye aşırı derecede bağımlı olmamalıdır.
Şirketin kazançları öngörülebilir olmalıdır.
Firmanın sahibi yönetimde söz sahibi olmalıdır.
“Piyasalardaki dalgalanmaları düşmanınız değil dostunuz olarak görün. İnsanların yaptığı aptallıklara uymak yerine ‘Bunlardan kendime nasıl fayda sağlarım?’ diye düşünün.” – Warren Buffett
Mutlaka okuyun: Warren Buffett’ten Acemi Yatırımcılara Tavsiyeler
3. David Einhorn
Doğum tarihi ve yeri: 20 Kasım 1968 (New Jersey)
Bulunduğu önemli pozisyonlar: Donaldson, Lufkin & Jenrette
SC Fundamental Value
Greenlight Capital
Yatırım felsefesi:
Einhorn, henüz SC Fundamental Value adlı yatırım şirketindeyken başından geçen hadiseler sebebiyle önemli deneyimler elde etti ve ileride yapacağı her hamleden önce şu üç soruyu sorma kararı aldı:
1) İlgilendiğim şirket sektöründe ne derece rekabetçi?
2) Şirket, rakiplerine göre nasıl bir performans sergiliyor?
3) Yönetimin menfaatleri ile hissedarların çıkarları birbiriyle aynı mı?
Einhorn, kendi yatırım stilini şöyle tanımlıyor:
“Herhangi bir menkul kıymetin değerinin neden yanlış değerlendirilme ihtimalinin bulunduğunu sorgulayarak başlıyoruz yatırım maceramıza. Kendimizce bir çıkarımda bulunduktan sonra bu menkul kıymeti tahlil ederek değerinin altında veya üstünde işlem gördüğünü belirliyoruz. Neticede yatırım yapabilmek için önce karşımıza çıkan bir fırsatın ismini cismini anlamamız ve bize satış yapacak kişiye karşı rakamsal olarak bir avantaj elde edeceğimizden emin olmamız gerekiyor.” – David Einhorn
4. David Dreman
Doğum tarihi ve yeri: 1936 (Winnipeg, Manitoba, Kanada)
Bulunduğu önemli pozisyonlar: Rauscher Pierce Refsnes Securities Corp.
J&W Seligman
Value Line Investment Service
Dreman Value Management, LLC
Yatırım felsefesi:
Dreman, yatırım dünyasında “muhalefet” ya da “akıntıya karşı yüzen adam” olarak bilinir. Gençken pek çok hata yapıp para kaybetmiş, dolayısıyla çevresindeki yatırımcılardan farklı anlayışlar geliştirmiş ve bu yüzden kendisine böyle lakaplar takılmıştır.
Dreman, 1969’da henüz genç bir analistti. Günün birinde çevresindekilere uyup hisse fiyatları artarken bazı şirketlere yatırım yaptı. Bu firmaların elde ettiği gelirler, akıllarda soru işaretleri bırakacak kadar azdı. Bu konu hakkında ilerleyen zamanlarda bir demeç veren Dreman şöyle demiştir: “O dönem popüler olan hisselere yatırım yaptım ve elimdeki tüm servetimin %75’ini yitiriverdim.” Bu tatsız hadiseden ders çıkaran Dreman, yatırım yaparken insan psikolojisini de hesaba katması gerektiğinin farkına vardı ve akıntıya karşı yüzmenin işe yarayabileceğini düşünmeye başladı.
2001’de kendisiyle yapılan bir röportajda bu konuda şöyle bir yorumda bulundu: “Hisseler tepetaklak değer kaybettiğinde devreye girip alım yaparım. Bu konuda anlayışımdan taviz vermem. Fiyat-kazanç ve fiyat-defter oranı düşük ama ortalamadan daha yüksek getirili hisseler alırım. Neticede yapılan araştırmalara göre gözden düşmüş hisseler satın alan kişiler normal hisselere yatırım yapanlara göre uzun vadede çok daha fazla gelir elde etmektedir.”
5. William H. Gross
Doğum tarihi ve yeri: 1944 (Middletown, Ohio)
Bulunduğu önemli pozisyonlar: Pacific Mutual Life Insurance Company
Pacific Investment Management Company (PIMCO)
Janus Capital Group
Yatırım felsefesi:
Gross, piyasalarda yaşanan ani dalgalanmalara göre izlediği politikaları habire değiştirmesiyle nam salmıştır. Temmuz 2005’te SmartMoney.com adlı yatırım sitesinin yazarlarından Nicole Bullock, William H. Gross hakkında şu vurucu cümleleri sarf etmiştir: “Gross sadece piyasa şartlarına adapte olan biri değil. O aynı zamanda piyasa şartlarını tek başına altüst edebilen biri! Öyle ki pek çok profesyonel yatırımcı, Gross’un tahvil piyasasına dair görüşlerini sıkı sıkıya takip ediyor.” Gross’u ön plana çıkaran özelliklerinden biri de uzun vadede para kazandıran ve yapısal anlamda sorun teşkil etmeyen sağlam portföyler oluşturmaya yönelmesidir. Bu doğrultuda üç ila beş yıllık öngörüleri değerlendirir ve çabuk parlayıp sönen akımların cazibesine kapılmaz. “Yatırım kalple değil kafayla yapılır.” anlayışının savunucularından olan Gross, “Duygular, her yatırımcı ya da portföy yönetim şirketini piyasaların dalgalı olduğu zamanlarda büyük yanlışlar yapmaya yöneltebilir.” diyerek rasyonel düşünmenin önemini ortaya koymuştur.
6. Peter Lynch
Doğum tarihi ve yeri: 1944 (Newton, Massachusetts)
Bulunduğu önemli pozisyonlar: Fidelity Investments, Inc.
Fidelity Management & Research Company
Yatırım felsefesi:
Peter Lynch, yatırım aleminde “bukalemun” olarak isim yapmış bir efsanedir. Bağlı bulunduğu belirli bir akım yoktur, yani piyasaların durumuna göre sürekli kabuk değiştirir ve aldığı kararların işe yarayacağına dair inancını hiç yitirmez. Lynch, aynı zamanda dolu dizgin çalışma temposu ve işten asla kaçmaması gibi özellikleriyle de ön plana çıkmıştır. Kendine sekiz temel prensip belirlemiş ve bunlar dahilinde hisse alımı yapmaya özen göstermiştir. Genç yatırımcılara yardımcı olmayı da seven Lynch, bu prensiplerini katıldığı konferans ve söyleşilerde herkesle paylaşmıştır. Dilerseniz şimdi bunlara hep birlikte göz atalım:
Neye sahip olduğunuzu iyi bilin.
Ekonominin gidişatını ve faiz oranlarını tahmin etmenin hiçbir anlamı yoktur.
Muazzam başarılarla öne çıkan firmaları tespit edip incelemek için kendinize zaman ayırın.
Gerçekleşmesi zor ihtimallerle uğraşmayın.
İyi yönetim çok mühimdir. Bu yüzden iyi idare edilen şirketlere yatırım yapın.
Esnek olun ve başarınızla böbürlenmeyin. Tüm hatalarınızdan da ders çıkarmaya bakın.
Herhangi bir hisse satın almadan önce “Ben neye yatırım yapıyorum acaba?” sorusunun cevabını bildiğinizden emin olun.
Her zaman endişe edilecek bir şey vardır, bunu asla unutmayın.
“Aptal insanların bile yönetebileceği iş alanlarına yatırım yapın çünkü emin olun eninde sonunda aptal diye tabir ettiğiniz kişiler o iş kollarında faaliyet göstermeye başlayacaklardır.” – Peter Lynch
7. Julian Robertson
Doğum tarihi ve yeri: 1933 (Salisbury, North Carolina)
Bulunduğu önemli pozisyonlar: Kidder, Peabody & Co.
Webster Management Corporation
Tiger Management Group (TMG)
Yatırım felsefesi:
Julian Robertson, genellikle nevi şahsına münhasır biri olarak nitelendirilir ve benimsediği yatırım tarzı sıradan yatırımcılar tarafından kolay kolay idrak edilemez. Anlatılanlara göre Robertson, tüm yatırım kararlarını Tiger şirketindeki analistlerinden aldığı tüyolar doğrultusunda veriyordu. Bununla birlikte Robertson asla sadece başkalarının verdiği bilgilerle hareket eden biri olmadı. Sürekli küresel trendleri takip etti, temel analiz yaklaşımını benimsemedi ve “Önce mantıklı bir fikir bul, sonra derinlemesine bir araştırmaya giriş, ardından da iddialı bir yatırım yap.” felsefesiyle hareket etti. Duruşundan taviz vermeyen ve kimi zaman bu sebeple yanlış kararlar alan Robertson kariyeri boyunca çok ciddi kayıplar da yaşadı.
8. George Soros
Doğum tarihi ve yeri: 1930 (Budapeşte, Macaristan)
Bulunduğu önemli pozisyonlar: F.M. Mayer
Wertheim & Company
Arnhold & S. Bleichroeder
Soros Fund Management
Yatırım felsefesi:
Soros, büyük kitleleri etkisi altına alan hem bölgesel hem de küresel ekonomik trendlerden son derece detaycı ve akılcı bakış açılarıyla yararlanmasıyla nam salmış yetenekli bir yatırımcıdır. Vakti zamanında kısa vadeli girişimlerde bulunmuş ve piyasaların hangi yönlerde ilerleyeceğine dair bahisler oynamıştır. Para piyasalarının her zaman kaos içinde olduğuna inanmış, gerek amatör gerekse profesyonel yatırımcıların gerçekleştirdikleri hamlelerin ekonomiyi belirlediğini düşünmüştür. Buradan hareketle Soros, piyasaları etkileyen beşeri unsurları iyi tahlil ederek yatırım yapmaya ve para kazanmaya çalışmıştır. Genellikle popüler yatırım trendlerine uymuş olmasına rağmen ne yapıp eder, eninde sonunda kalabalık güruhlardan ayrılmanın bir yolunu bulur ve kitlelerden farklılaştığı noktalarda en büyük vurgunlarını yapardı. Yukarıda ele aldığımız çoğu yatırımcının aksine işin içine duygu ve içgüdülerini de katardı, dolayısıyla kolay kolay yazıya dökülebilen ve taklit edilebilen bir yatırım stratejisi yoktu.
9. Michael Steinhardt
Doğum yeri ve tarihi: 1941 (Mount Kisco, New York)
Bulunduğu önemli pozisyonlar: Calvin Bullock
Loab Rhoades & Company
Steinhardt Partners
Yatırım felsefesi:
Steinhardt, ilginç bir strateji güderek özünde uzun vadeli bir bakış açısını benimsemesine rağmen kısa vadeli şartlara göre yatırım yapmıştır. Hisse senetleri, tahviller, uzun-kısa vadeli seçenekler, döviz ve bunlar gibi daha pek çok alternatiften oluşan geniş bir yatırım portföyünden yararlanırdı. Zamanının büyük bölümünü varlık (portföy) dağılımı üzerine harcardı. Eskiden The Kirk Report adlı sitesinde yatırım analizleri yapan Charles Kirk, Haziran 2004’te Steinhardt’ın bir konuşmasına giderek onun yatırım kurallarını tek tek not etmiştir. Hemen bunlar neymiş, tek tek inceleyelim:
Mümkün mertebe tüm hatalarınızı gençken yapın. Zorlu dersleri ne kadar erken yaşta öğrenirseniz ileride yapacağınız hatalar da o denli azalır.
Her zaman hoşunuza giden işi yapmaya çalışın.
Aklınızı doğru kullanın. İyi bir araştırmacı olmak için mümkün olan en fazla miktarda veriyi yalayıp yutun. Böylelikle piyasalarda meydana gelebilecek değişiklikleri hisseden ilk birey hâline gelirsiniz.
Elinizde eksik veri varken bile akıllıca kararlar verin. Unutmayın, asla ihtiyacınız olan tüm bilgilere erişiminiz olmayacak. Mühim olan elinizdeki bilgilerle ne başarabildiğinizdir.
Her zaman içgüdülerinize güvenin. Ne de olsa içgüdüleriniz, beyninizin bir köşesinde gizlenmiş bir süper bilgisayar gibidir. İçgüdülerinize yeteri kadar önem verirseniz size doğru zamanda doğru şeyler yaptırabilir.
Küçük yatırımlarla zaman kaybetmeyin. Paranızı riske atacaksanız sonunda elde edeceğiniz kazancın harcadığınız tüm zaman ve emeklere değeceğinden emin olun.
10. Ralph Wanger
Doğum tarihi ve yeri: 1933 (Chicago, Illinois)
Bulunduğu önemli pozisyonlar: Harris Associates
Acorn Fund
Wanger Asset Management
Yatırım felsefesi:
Wanger, günümüzde Acorn Fund şirketinin başında elde ettiği muazzam başarılarla tanınıyor. Bunun yanı sıra şirketin hissedarlarına yazdığı nükteli ve iğneleyici mektuplarla kendinden sıkça söz ettiriyor. Wanger’in felsefesi son derece basit: “Büyük şirketlere girişme, hep küçük firmalara uzun vadeli yatırımlar yap. Bu firmaların finansal gücü, yönetim kadroları ve iş modelleri sağlam olsun, böylelikle de değişen makroekonomik trendlerden mümkün olan en büyük faydayı sağla.” Wanger’in vakti zamanında söylediği şu söz de yatırımcıların hafızalarında yer etmiştir: “Hedefinize ulaşmak, yani beş-on yıllık başarılı bir yatırım yapmak istiyorsanız geleceğinizin üzerine bir kefen gibi çöken belirsizlik durumunu ortadan kaldırmalısınız. Bunun da tek yolu size avantaj sağlayabilecek uzun vadeli trendleri ustaca tespit etmektir.”
