Firmalar yurtdışı işler sayesinde ticari faaliyetlerini ülke sınırlarının dışına taşırlar. Ticaret ( ürünlerin ve hizmetlerin ithalatı ve ihracatı), üretim ve pazarlama gibi faaliyetler bu kapsama dahildir. Bu tür yurtdışı yatırımlarının yapılmasının en önemli nedeni yurtdışı iş fırsatlarını keşfetmek ve bu fırsatlarından yararlanmaktır.
Gelişmiş ve gelişmekte olan yabancı piyasalar firmalara muazzam fırsatlar sunmaktadır. Örneğin Hintli tıbbi ürün firmaları yaptıkları denizaşırı işler sayesinde hızla büyümüşlerdir.
Yurtdışına yatırım yapmanın nedenleri
1 – Rekabet enternasyonalizmin arkasındaki en önemli itici güçtür. Örneğin 1991’deki liberal hareketlere kadar Hint ekonomisi oldukça korunan bir pazardı. Hem yerli üreticiler yabancı rekabetten korunuyordu hem de iç rekabet politikalarla sınırlandırılıyordu. Ekonomik liberalleşme ve globalleşme hem ülke içindeki hem de ülke dışındaki rekabete öncülük etmiştir.
2 – Ayrıca hükümet politikaları ve düzenlemeleri enternasyonalizmi motive etmiştir. Hükümetlerin çoğu yabancı yatırımları çekmek için birçok teşvik ve destek sunmuştur. Genişleme kapsamını sınırlandıran kısıtlayıcı iç hükümet politikaları firmaların rekabet gücünü ciddi anlamda düşürmüştür.
3 – İç talep kısıtlamaları birçok firmayı ulusal sınırların ötesinde genişlemeye itiyor. İç pazar potansiyeli tamamen tıkandıysa pazar ürüne doyar. Bir diğer iç pazar kısıtlaması da ölçek ekonomilerinden kaynaklanmaktadır. Teknolojik ilerlemeler birçok sektörün optimal faaliyet ölçüsünü arttırmıştır. İç ekonomik durgunluk firmaları yabancı pazarlara girme konusunda kışkırtmaktadır.
4 – Yabancı pazarlara girmek firmanın iç ticaretini geliştirmesine, pazar payını arttırmasına ve firma imajı oluşturmasına yardımcı olur.
Yurtdışı yatırım stratejisi yurtiçi yatırım stratejilerinden farklıdır:
1 – Siyasi çevre siyasi partilerin politikalarını ve karakterlerini, anayasasının doğasını ve hükümete ait sistemi kapsar. Bu faktörler farklı uluslara göre ciddi anlamda farklılık gösterir.
2 – Ülkelere göre faklılık gösteren hukuk sistemi geleneksel hukuk, medeni hukuk ve teokratik hukuk olarak sınıflandırılabilir. Geleneksel hukuk geleneklere, eski uygulamalara ve yasal emsallere dayanır. Medeni kanun geniş kapsamlı yazılı kurallardan oluşurken teokratik kanun dinsel kurallara dayanır. Hukuki çerçevedeki bu farklılıklar yurtdışı yatırım stratejilerinde önemli rol oynar.
3 – Kültürel farklılıklar da uluslar arası yatırımları etkileyen önemli faktörlerden biridir. Bir ülkenin kültürel veya sosyal çevresi dil, din, gelenek, töre, inanç, zevkler, tercihler, sosyal katmanlaşma ve sosyal kurumlarından oluşur.
4 – Ekonomik çevre de aynı şekilde ülkeden ülkeye değişir. Ekonomik çevre geniş ölçüde ekonominin doğasını ve gelişimini, ekonomik kaynakları, ulusal gelir, kişi başı milli gelir, dış ticaret, enflasyon oranı, sanayi üretimi vb. çeşitli ekonomik göstergeleri kapsar.
Yurtdışına yatırım konusunda stratejik kararlar almak
Yurtdışında yatırım yapmak isteyen bir firma ciddi stratejik kararlar almak zorundadır.
1 – Firmanın vermesi gereken ilk karar yurtdışına açılıp açılmayacağıdır. Bu kararı etkileyen bir sürü faktör vardır:
- Şimdiki fırsatlar ve gelecek fırsatları
- Şimdiki ve gelecekteki pazar fırsatları
- Beceri, deneyim, finansal destek, üretim ve pazarlama kabiliyetleri gibi firma imkanları
- Şirket hedefleri
2 – Yurtdışına yatırım yapmaya karar veren firmaların bir sonraki önemli kararı en uygun pazarı seçmek olacaktır. Bunun için potansiyeli olan çeşitli pazarların ve bu pazarların kendi pazarlama ortamlarının analiz edilmesi gerekir.
3 – Bir diğer önemli kararda bu pazarlara nasıl girileceğidir. Dış pazar giriş stratejileri:
İhracat: yabancı pazarlara girmenin en geleneksel yöntemidir. Dış pazar üretim masrafının yüksek olması, yabancı ülkede politik risklerin veya yatırımla alakalı başka risklerin olması, firmanın çıkarlarıyla ilgili endişeler, uzun vadede pazarın uygun olup olmayacağının garantisinin olmaması, lisans anlaşması veya sözleşmeye tabi üretimin iyi bir alternatif olmaması, dış pazarın altyapısal problemleri ve malzeme tedariği problemleri gibi üretim çıkmazları ile karakterize edilmesi gibi koşullar söz konusuysa ihracat uygun bir strateji olur.
Lisans anlaşmaları ve franchising: Lisans anlaşmaları ve franchising yabancı pazarlara girmenin en kolay yoludur. Uluslar arası lisans anlaşmaları ile bir ülkedeki bir firma ( lisans veren ) başka bir ülkedeki firmaya ( lisans alan ) patent, ticari markalar, telif hakkı, teknoloji, teknik ustalık bilgisi, pazarlama becerileri veya diğer özel beceriler gibi fikri mülkiyetlerini kullanmasına izin verir. Lisans verenin mali çıkarı da lisans alanın ödediği imtiyaz ücretleridir.
Franchising lisans anlaşmasının başka bir biçimidir. Ana firma yani franchise veren başka bir bağımsız firmaya ( franchising alan ) kuralları belirlenmiş biçimde iş yapma hakkı verir. Bu hak ana firmanın ürünlerini satma, ismini, üretim ve pazarlama tekniklerini veya genel işletme yaklaşımını kullanmayı kapsar.
Anahtar teslim sözleşmeler: Petrol rafinerisi, çelik fabrikası, çimento ve gübre tesisleri gibi tesislerin tedariği, inşaatı ve hizmete geçirilmesiyle alakalı anahtar teslim sözleşmeler uluslararası işlerde oldukça yaygındır. Anahtar teslim faaliyetler de satıcılar alıcının personeli için tamamen donatılmış ve kullanıma hazır bir tesis tedarik ederler.
Mülkiyeti tamamen firmaya ait üretim tesisleri: yabancı pazarlarda uzun vadeli ve önemli çıkarları olan firmalar bu ülkelere kendi üretim tesislerini kurarlar. Bu sayede firma üretimi ve kontrolü tamamen kendi kontrol eder. Lisans anlaşması ve sözleşmeye tabi üretim olduğu için potansiyel rakip riski yoktur.
Montaj faaliyetleri: Yurtdışı üretim tesisleri ile birlikte çalışmanın avantajlarından yararlanmak isteyen firmalar seçili pazarlardaki montaj tesisleriyle birlikte hareket edebilirler. Montaj faaliyetleri ihracat ve yurtdışı üretimi simgeler. Yabancı ülkedeki bileşen ve parça üretiminde ölçek ekonomisi söz konusuysa ve montaj faaliyetleri emek yoğun ve işçilik ücretleri uygunsa montaj faaliyetleri harika bir stratejidir.
Ortak girişim : Yabancı pazarlara girişlerde kullanılan en yaygın stratejilerden biridir. İki veya daha fazla işletmenin belli işletme amaçları ve sınırlı süre için bir araya gelmesidir. Ortakların birbirine para, mülk, çaba, bilgi birikimi, beceri veya diğer konularla ilgili katkıda bulunması, girişimin konusuna bağlı olarak mülke ilişkin haklara ortak olma, ortak kontrol veya girişimi yönetme hakkı ve mülkü paylaşma hakkı joint venture yani ortak girişimlerin karakteristik özellikleri arasındadır.
Birleşmeler ve şirket alımları: Birleşmeler ve şirket alımları en önemli pazara giriş stratejilerinden biridir ve aynı zamanda üretim ve pazarlama faaliyetleriyle firmaların büyümesini sağlayan genişleme stratejisidir. Bilgi teknolojileri, telekomünikasyon, iş süreçlerinde dış kaynak kullanımı gibi geniş alanlarda ve aynı zamanda güç kazanmak isteyen, müşteri tabanını genişletmek isteyen, rekabeti kesmek veya yeni bir pazar veya üretim segmentine girmek isteyen geleneksel işletmeler tarafından kullanılır.
Stratejik iş ortaklığı: Stratejik iş ortaklığının popülaritesi her geçen gün artmaktadır. Bu strateji de firmalar rakipleriyle rekabet etmek yerine anlaşmalar yapar ve uzun vadeli rekabet üstünlüğü sağlar. Firmaların kritik kabiliyetlerini güçlendirmelerine, yenilik akışını arttırmalarına, pazar ve teknoloji değişikliklerine cevap verme de esneklik kazanmalarına yardımcı olur.
Karşılıklı ticaret: Karşılıklı ticaret giriş stratejisi olarak birçok firma tarafından başarıyla kullanılır. Belli ihracat ve ithalat işlemleri iki firma arasında doğrudan yapılır ve para ödemeleri yapmak yerine ithal edilen mallara karşılık mal ihraç edilir.
4 – Firmanın uluslararası anlamda hangi örgütsel yapıyı seçmesi gerektiği ile karar vermesi gerekir. Bu karar firmanın uluslararası uyumu, işin niteliği, işletmenin büyüklüğü ve işletmenin gelecek planları gibi faktörlere bağlı olarak değişecektir.
5 – Firmanın ürün, fiyat, dağıtım ve tutundurma yani uygun pazarlama karması belirlenmesi gerekir. Böylece yabancı pazarın niteliklerine adapte olabilir.
Sonuçta bir firma farklı aşamaları geçerek yerel firma olmaktan çıkıp uluslararası bir firma olabilir. Deneysel amaçlı ürünlerini ihraç etmeye başlayan ve sonuçlardan memnun kalan firmalar uluslararası faaliyetlerini genişletebilir ve zamanı gelince yurt dışında ofisler, şubeler, iştirakler veya ortak girişimler kurabilir. Bu genişlemeci süreci ürün karmasının, pazar segmenti sayısının ve faaliyette bulunulan ülke sayısının arttırılmasıyla karakterize edilebilir. Bu sayede firma çok uluslu veya global olur. Başka bir ifadeyle düşük taahhüt ve katılım seviyesiyle yurtdışı işlere başlayan firmaların çoğu adım adım global ticari işletmeler olurlar.
Yurtdışında iş kurmak ve yatırım yapmak isteyen girişimcilere özel kaleme aldığımız yazılarımıza devam edeceğiz.
