5 Ekim 2011’de 55 yaşındayken hayata gözlerini yuman Steve Jobs; Macintosh, iMac, iPod, iPad ve iPhone üreticisi Apple’ın kurucu ortağı ve ileri görüşlü yönetim kurulu başkanıydı. Ayrıca Oyuncak Hikayesi ve Kayıp Balık Nemo gibi filmlerin yapımcısı olan ve muazzam bir başarı sağlayan Pixar Animasyon Stüdyolarının da arkasındaki isimdi. Jobs, bunlarla sınırlı kalmayıp hangi filmleri izleyeceğimizi, müziği nasıl dinleyeceğimizi ve dünyadaki diğer herhangi bir insandan daha fazla nasıl çalışacağımızı ve oynayacağımızı bizlere gösteren liderdi.
O, hiçbir zaman oturup da bilgisayar tasarlamadı ama Apple ürünleri onun sayesinde çok daha farklı ve havalı görülmeye başladı. Macintosh sayesinde fareler hayatımıza girdi. iPod; dokunmatik ve tekerleğe benzeyen tuşu sayesinde beğeni kazandı, aynı şekilde iPhone da ileri teknoloji dokunmatik ekranları sayesinde insanların ilgisini çekti.
Jobs, Mac’lerle Microsoft yazılımıyla çalışan bilgisayarların farklı olduğunu ortaya atmıştı. Apple dünyadaki en büyük şirket haline gelmiş olmasına rağmen, yaratıcı ve başkaldıran görüntüsünü insanların aklında yer etmesi için uğraşmıştı. Bir keresinde,” Bill Gates için her şeyin en iyisini diliyorum.” demişti, “Ama keşke hayatının bir noktasında lsd kullanmayı bıraksaydı ve inzivada biraz zaman geçirseydi.”
Jobs’ın bu hamlesi tüketicilerin davranışlarını da etkiledi. Onları Apple ürünlerini almaya ikna ederek tüketicileri bir şekilde seçkin bir kulübün üyeleri olarak görüyordu ama çoğu zaman ürünlerinin pazardaki diğer ürünlerden çok da farklı olmadığı açıkça fark ediliyordu. Bu kurumsal itibar, geleceği çok önceden öngören Jobs için hayat felsefesi haline geldi. Felsefesini hokey benzetmesi yaparak şöyle açıklamıştı: ”Hokey topunun nerde durduğuna göre değil, nereye gideceğine göre oynarım.”
Teknolojiye gönül verenler ve girişimcilerce bir ilah olarak görülen Jobs, sadece Apple’ın arkasındaki isim değildi aynı zamanda da “Mac” dininin başrahibiydi. Son gelişmeleri aktardığı ve ilgiyle takip edilen “MacWorld” toplantılarında siyah boğazlı kazağı, kot pantolonu ve spor ayakkabılarını giyer, kurtuluşun Apple’ın en yeni cihazlarında olduğu mesajını yayardı.
Jobs’ın doğumu, yükselişi ve düşüşü, mucizevi geri dönüşünden oluşan hikayesi bazı Apple fanatikleri tarafından İsa Peygamberin hayatına bile benzetildi. Bu kadar ileriye gitmektense basitçe Amerikan Rüyasının hala geçerliliğini koruduğunu söyleyebiliriz.
Steve Jobs’ın Hayatı
Jobs, 24 Şubat 1954 tarihinde Suriyeli babayla Amerikalı annenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Annesi daha sonra onu evlatlık vermek için San Fransisco’ya getirdi. Kaliforniya’da yaşayan mavi yakalı bir çift olan Paul ve Clara Jobs çifti onu evlat edindi ve ona Steven Paul ismini verdi.
Cupertino, kuzey Kaliforniya’da lise eğitimini tamamladıktan sonra sonra Portland, Oregon’da Reed College’de okumaya giden Jobs, bir dönemden sonra okulu yarıda bıraktı. Kaliforniya’ya döndüğünde Hindistan’a yapacağı “manevi arayış” seyahati için para biriktirebilmek adına video oyun yapımcısı Atari’de işe girdi. Hindistan’dan döndüğünde Budist ve vejetaryen oldu, halüsinojenik maddeler almaya başladı.
Amerika’ya döndüğünde Atari’de çalışmaya devam etti ve Breakout isimli bir oyun için daha kompakt bir devre kartı tasarlaması için görevlendirildi. Devre kartı tasarımının inceliklerini öğrenmeye çok istekli değildi bu yüzden 16 yaşındaki arkadaşı Steve Wozniak’ı onun yerine bu işi yapması için ikna etti. Wozniak’a verilecek primi yarı yarıya bölüşmeyi teklif eden Jobs, Atari’den 5000$ aldı ama Wozniak’a sadece 300 $ verdi çünkü ödemenin 600$ olduğunu söylemişti.
1976 yılında Wozniak Jobs’a kendi için tasarladığı bir bilgisayardan bahsetti. Bilgisayar ilgisini çekince Jobs pazarlamayı teklif etti. Ellerinde avuçlarında bir şey yoktu ama Jobs’un aklına dahiyane bir fikir geldi. Yakındaki bir dükkanı 50 tane bilgisayar satın almaya ikna ettiler sonra elektrikçiden de parçaları birleştirebilmek için 30 günlük kredi istediler. Hiçbir yatırımcıya gerek duymadan işlerini kurmuşlardı. Şirketlerine Apple Computers ismini veren ikili ilk ürünleri Apple 1’i piyasaya sürdü. Bir yıl sonraysa daha gelişmiş hali olan Apple 2 turnayı gözünden vurdu ve 1980’ e gelindiğinde halka arz edilen şirketin başındaki iki isim multimilyoner olmuştu.
Apple’ın başarısıyla Steve Jobs’ın ismi de tanınmış oldu. Joan Baez’le sevgili oldu, Kaliforniya Valisi Jerry Brown’ın yakın arkadaşıydı. Ancak 23 yaşındayken o zamanki sevgilisinden bir kızı olan Jobs için kötü günler kapıdaydı. Ekonomik olarak gücü olmasına rağmen kızını kabullenmedi ve anne de devletten yardım almak zorunda kaldı. Hatta bir keresinde noterden aldığı belgede “kısır” olduğunu dolayısıyla baba olamayacağını iddia etti.
Başarılı bir şirket yönetmenin verdiği gerginlik bir süre sonra kendini hissettirmeye başladı. Çalışanlar, Jobs’ın sürekli tepelerinde durarak onları sindirmeye çalışmasından şikayet etmeye başladı ve o bile daha deneyimli bir yöneticiye ihtiyaç duyduklarının farkına vardı. 1983 yılında PepsiCo’nun CEO’su John Sculley, Apple’ın yönetim kurulu başkanı oldu. Steve Jobs Sculley’i ikna etmek için şunları söylemişti: “Hayatının geri kalanını çok şekerli su satarak mı geçirmek istiyorsun yoksa dünyayı değiştirmek için çalışarak mı?” İki yıl sonra şirket, ticari başarı yakalayan ilk küçük bilgisayar olan Macintosh’u piyasaya sürdü. Fareyle kullanılan bu bilgisayar “grafik kullanıcı ara yüzüyle” çalışıyordu.
Ancak şirketteki çıkar çatışmaları çözülemedi ve yönetim kurulu, 1985 yılında Jobs’ı (Sculley onu Leon Trotsky’ye benzetirdi) istifa etmeye zorladı. Ve tam 12 yıl boyunca Apple ile tüm bağları kopuk bir şekilde yaşadı.
Bu süreçte Jobs, Next Computing şirketini kurdu ve Yıldız Savaşları filminin yönetmeni George Lucas’tan ismi daha sonra Pixar’a dönüşecek şirketi satın aldı. Next Computing, teknolojiyle ilgilenen herkesin hayaliydi. İnternet sitesinin yazılımını Tim Berners- Lee yazdı ama şirket başarılı olamadı. Pixar da 1995 yılına kadar beklenen patlamayı yapamadı. 1995 yılında, birkaç tane animasyon filmi çekmek için Disney’le anlaşma imzaladılar. Bu filmlerden ilki gişe hasılatı kıran Oyuncak Hikayesiydi. Pixar’ın halka arz edilmesiyle Jobs milyoner oldu. Sonraki on yıl içinde stüdyo, Bir Böceğin Yaşamı (1998), Oyuncak Hikayesi 2(1998), Sevimli Canavarlar (2001), Kayıp Balık Nemo (2003) ve İnanılmaz Aile (2004) gibi çok beğenilen bir sürü filme imza attı.
2006 yılında Disney, şirketi 7.4 milyar $ karşılığında satın aldı. Jobs, yaklaşık yüzde 7’lik hissesiyle tek başına Disney’in en büyük hissedarı oldu.
1987 yılında yayınladığı anılarında John Sculley, Jobs’ın Apple’ı ileri teknoloji tüketici ürünleri üreten bir şirket haline getirme hayalini “akıl almaz bir plan” olarak niteliyordu. Apple’da bu vizyonu reddedip Jobs’ı oyun dışına itmişlerdi. 1997 yılında, şirket sadece bir çeyrekte 736 milyon $ kaybetti. Yönetim kurulunun yenilikçi fikirlerin önünü kesmesi, kurumsal atmosferin oldukça rekabetçi bir pazarda ayakta durmaya çalışan bir şirketten çok öğrenci barını andırması bardağı taşıran son damla oldu.
Jobs’ın Pixar ile başardıkları sayesinde insanlar, onun gelecekte teknolojide neler olup biteceğini tahmin etme becerisini tekrar hatırladı. Jobs, 1997 yılında Apple’ı Next şirketini satın almaya ikna etti. Apple bu anlaşmayla sadece şirketin gelecek vaat eden işletme sistemi Nextstep’i değil aynı zamanda Jobs’ın kendisini de satın almış oldu.
Jobs, tüketicilere hala inanıyordu ve haklı da çıktı. Bir yıl içinde şirket yeniden şaha kalkmıştı.
1998 yılında iMac bilgisayar piyasaya sürüldü, ardından onu 2001 yılında minimal tasarımıyla dikkatleri üzerine çeken dijital müzik çalar iPod ve online dijital müzik mağazası iTunes takip etti. 2007 yılında cep telefonu işine giren Apple; cep telefonu, iPod ve internet cihazını tek bir modern kılıf içinde birleştiren iPhone’u piyasaya sürdü.
Daha sonra ise klavyesi olmayan bir tablet olan iPad piyasaya sürüldü. Ancak o dönemde son yılların en ciddi ekonomik krizi yaşanıyordu ve pek çok şirketin birbiriyle rekabet ettiği pazarı derinden sarsmıştı. Bu şartlar altında iPad’in talep görmesi konusunda pek çok kişinin aklında soru işareti vardı. Jobs ise bir kere daha insanları şaşırtarak yapacağını yaptı ve ürün en çok satanlar listesine girdi.
Jobs’ın herkes tarafından sevilmediği bir gerçek. Kabaydı, söz konusu rakipleri olunca acımasızdı ve Bill Gates gibi kişilerin aksine asla şirkette sorumluluk almak istemezdi. Mercedes marka arabasını her zaman engelli bölümüne park ederdi ve 1997 yılında şirkete geri döndüğünde yaptığı ilk şeylerden biri de şirketin yaptığı tüm sosyal sorumluluk projelerini iptal etmekti.
Jobs’ın yönetim tarzı Budist anlayıştan çok George Orwell’in yazdıklarına benziyordu. Otorite kurmak kurumsal hayatın bir parçasıydı ve Jobs, basın konusunda ise oldukça sertti.
Bir gazeteci onla röportaj yapmanın Saddam Hüseyin’le röportaj yapmak kadar kolay olduğunu, aradaki tek farkın Saddam’ın daha yardımcı ve kesinlikle çok daha kibar olacağını söylemişti.
Jobs’ın yönetim tarzı oldukça değişikti. Bir bakardınız öfkeyle bağırıp çağırıyor, bir bakardınız herkesin suyuna gitmeye çalışıyor. Onun için insanlar ya dâhiydi ya da “geri zekalıydı”. Yakın çevresindeki insanlar da onun kafasında bir kategoriden diğerine kolaylıkla geçebileceklerinin farkındaydı. Onlar için bu durum, “dahi” ve “ geri zekalı” noktaları arasında hız tünelinde gidip gelmek gibiydi. Çalışanlar onunla asansörde mahsur kalmaktan çok korkardı çünkü bir şekilde dışarı çıktıklarında işlerini kaybedeceklerini düşünürlerdi.
Üst düzey yöneticilerden biri, Jobs’la toplantıya girmeden önce kendini arenaya adım atan boğa güreşçisi gibi hissettiğini söylemişti.
Jobs’ın yakın çevresi ise tüm bunların aksine onla çalışmaktan zevk alırdı. Onları yakınında tutabilmek için makam tazminatı vermek yerine onlara hisse alma yetkisi verdi. Ancak Jobs, tam kendinden beklendiği gibi davrandı ve oyunu kendi kurallarına göre oynadı.
2006 yılında gelindiğinde şirket, Goldman Sachs’ı geçerek pazar değerini 108 milyar $’a katladı. Şirket bir çeyrekte daha kâr rekoru kırdığını açıkladıktan sonra, Ağustos 2011’de 337 milyar $’lık pazar değeriyle dünyanın en büyük şirketi oldu.
Ancak bu kurumsal dönüm noktasına ulaştıktan birkaç gün sonra Jobs, sağlık problemleri nedeniyle istifa etti. 2004 yılında nadir bir pankreas kanserine yakalandığını ve ameliyat olduktan sonra iyileştiğini duyurmuştu. Aralık 2008’de on iki yıldır kesintisiz katıldığı Macworld toplantısına katılmayacağı açıklandığında ise sağlık sorunlarıyla ilgili dedikodular yapılmaya başlandı.
Herkes sağlığıyla ilgili ortaya bir iddia atıyordu. Apple’ın bu konuda ser verip sır vermemesi bu çılgınlığın artmasına sebep oldu. Jobs, Ocak 2009’da hastalık iznine çıktığında şirket hastalığının ne olduğu konusunda hiçbir açıklama yapmadı. Dolayısıyla kanserin nüksettiği dedikoduları etrafta dönmeye başladı. O yıl haziran ayında Wall Street Journal gazetesi ise Jobs’ın organ nakli olduğunu yazdı. Gerçekler ortaya çıktığında bile Apple, hastalık konusundan çok fazla ayrıntı vermedi. Şirket sözcüsü kısaca,” Steve, haziran ayı sonunda geri dönmeyi planlıyor, bu konuda başka söylenecek bir şey yok.” açıklamasını yaptı.
Jobs toplum önüne her çıktığında hayranlarının yakın gözetimi altındaydı. Ne zaman halsiz ve zayıflamış görünse borsada hisseler düşüyordu çünkü onun varlığı da şirketi ayakta tutan şeydi. 2011’in ilk yarısında sadece birkaç kez görüldü. 24 Temmuzda da istifa ettiğini, yerine yokluğunda şirketi yöneten Tim Cook’un geçtiğini açıkladı. Bu haberden sonra Apple’ın hisseleri anında yüzde 5 düştü.
Steve Jobs 1991 yılında Budizm kurallarına uygun bir şekilde Lauren Powell ile evlendi. Kendisinden uzun yaşayan üç çocuğu ve babası olduğunu kabul ettiği daha önceki sevgilisinden bir kızı vardı.
Steve Jobs’ın Kariyerindeki Dönüm Noktaları
1955 – San Fransisco’da doğdu
Steve Jobs 24 Şubat 1955’te doğdu. Paul ve Clara Jobs tarafından evlat edinildi ve çocukluğunu Palo Alto, Kaliforniya’da geçirdi.
1976- Jobs ve Wozniak Apple’ı kurdu
Steve Wozniak’la 14 yaşındayken tanışan Jobs, çocukluğunu Wozniak’la hackleme cihazları yaparak geçirdi.
İki aydan sonra üniversiteyi yarıda bırakan ve kısa bir süre Atari’de çalışan Jobs, Apple’ı eski arkadaşıyla kurdu.
1977 – Jobs ve Woz Apple II’yi piyasaya sürdü
Apple’ın ikinci ürünü Apple II bilgisayarıydı. Bu ürünle tahtadan yaptıkları Apple I’den daha çok para kazandılar. Apple II’de farklı renkler görülebiliyordu ve 1.298 $’dan satışa sunuldu.
Şirketin ilk beş yılında geliri her dört ayda bir ikiye katlandı. Eylül 1980’e gelindiğinde yıllık satış 180 milyon $’ı buldu.
1985 – Jobs Apple’den ayrıldı
Apple Macintosh’u piyasaya sürdükten bir yıl sonra şirkette güç savaşları yaşanırken Jobs, Apple’dan ayrıldı.
Yazılım ve donanım şirketi olan NeXT Computing’i kurdu. Aynı yıl Wozniak da şirketten ayrıldı.
1985-1986 NeXT bilgisayarları güme giderken Pixar patlama yaptı
NeXT’in üniversiteler için tasarlanan ileri teknoloji bilgisayarları pazarda umduğunu bulamadı çünkü 6.500$ gibi bir fiyata satılıyordu. Ancak Jobs, George Lucas’tan 10 milyon $’a Pixar’ı satın alınca satışlar patladı ve şirket 1995 yılında 160 milyon $ gelir elde etti.
1997 – Jobs Apple’a geri döndü
Apple, satışlarının düşmesiyle baş etmeye çalışırken Jobs şirketi gelişmiş işletim sistemi ve kurucusunun kendisi de dahil olmak üzere NeXT’i satın almaya ikna etti.
Jobs’tan bir önceki çeyrekte 736 milyon $ kaybeden şirket, bir yıl içinde eski günlerine geri döndü. Bu, bir noktada 1998 yılında piyasaya sürülen iMac sayesindeydi. iMac, iki yıl içinde iki milyon sattı.
2001 – Apple iPod’u piyasaya sürdü
Apple, 2001 yılında 300$ gibi yüksek bir meblağla ilk iPod’u piyasaya sürdü.
İki yıl sonra Jobs’a pankreas kanseri teşhisi kondu.
2006 – Pixar Disney’e satıldı
Disney Pixar’ı 2006 yılında 7.4 milyar $’lık bir anlaşmayla satın aldı. Bu anlaşmayla Jobs, en büyük hissedar ve şirketin yönetim kurulu üyesi oldu.
2007 – Jobs iPhone’u piyasaya sürdü.
Jobs, ilk iPhone’u Ocak 2007’de San Fransisco’da tanıttı.
2011 – Jobs Apple’dan istifa etti
Jobs, Ağustos 2011’de Apple’ın yönetim kurulu başkanlığından istifa etti ve altı hafta sonra 5 Ekim 2011’de hayatını kaybetti.
Bonus: Steve Jobs’ın Mezuniyet Konuşması
Bonus 2: Steve Jobs’ın Başarı İçin 10 Kuralı
Sıkça Sorulan Sorular
Steve Jobs'ın Annesi Babası Nereli?
Apple Şirketi Ne Zaman Kim Tarafından Kurulmuştur?
Steve Jobs Apple'dan Neden Kovulmuştur?
Steve Jobs Ne Zaman ve Neden Öldü?
