Kötü hafıza diye bir şey yoktur. Eğitilmemiş hafıza vardır. Yani “hafıza kaybı” yaşamayan herkes doğru tekniklerle hafızasını geliştirebilir. Eğer siz de hafızanızı geliştirmek, okuduğunuz veya duyduğunuz şeyleri uzun süre hatırlamak istiyorsanız uygulamanız gereken bazı yöntemler var.
Biz de bu yazımızda hafızanızı geliştirmeniz için uygulayabileceğiniz faydalı yöntemlerden bahsetmek istiyoruz.
En İyi Hafıza Geliştirime Yöntemleri:
1. Hafızanızı Geliştirmek İçin Yararlanacağınız Taktikler
a. Çağrışımlardan yararlanın.
Bir sözcüğü ya da görüntüyü hatırlamak için çağrışımlardan istifade edebilirsiniz. Domuzlar Körfezi Harekatı’nda yer alan ABD başkanının kim olduğunu unutmamak istiyorsanız John F. Kennedy’i domuzlara birlikte bir havuzda yüzerken hayal edin. Oldukça absürt bir görüntü olduğunu söyleyebiliriz. Ancak absürt olması bu iki bilgiyi unutmamanız için oldukça yararlı olacaktır.
Hatırlamak istediğiniz olay ve olguları görselleştirerek beyninizin hatırlama gücünü artırabilirsiniz. Zira bir tek görüntü üzerinden pek çok farklı bilgiye erişebilirsiniz. Yani arabanızın anahtarını sırt çantanıza koyduysanız, o esnada sırt çantanızın bir otomobil gibi dört tekere sahip olduğunu hayal ederseniz anahtarları nereye koyduğunuzu daha çabuk hatırlarsınız. Yani kurduğunuz ilişkilerin garip ve absürt olmasında bir sakınca yoktur. Bilakis bu tür tuhaflıklar hatırlamanızı kolaylaştıracaktır.
b. Sayıları hatırlamak için de çağrışımlardan yararlanın.
Örneğin TC kimlik numaranızı hatırlamakta güçlük çekiyorsunuz diyelim. Bu numarayı küçük hanelere bölerek daha kolay hatırlayabilirsiniz.
Örneğin TC kimlik numaranız şöyle başlasın: 23061994…
Burada 23’ü Elazığ’nın plakası…
06’yı Ankara’nın plakası…
1994’ü de yeğeninizin doğum yılı… şeklinde kodlarsanız daha kolay hatırlarsınız.
3. İstifleme yöntemini kullanın.
İstifleme, hatırlamak istediğiniz şeyleri grup haline getirmek demektir. Örneğin alışveriş listesini ele alalım. Listedeki ürünleri hatırlamak için kategorilere ayırabilirsiniz.
Meyveler, sebzeler, temizlik malzemeleri şeklinde kategorilere ayırabilirsiniz.
Ya da alfabetik sıraya da koyabilirsiniz.
Yumurta, kahve, karpuz, yağ, ekmek, elma alacaksınız diyelim. Y, K ve E ile başlayan ürünleri birlikte düşünerek unutmayı önleyebilirsiniz.
İstifleme yöntemini telefon numarası ezberlerken de kullanırız. Yani kimse telefon numarası 05458890012 şeklinde ezberlemez. 0541 889 00 12 şeklinde ezberlemek daima daha kolaydır.
4. Kafiyelerden yararlanın.
Hatırlamak istediğiniz şeylerin şarkılaştırarak, basit melodiler haline getirerek ve bu şeylerin kafiyelerini tespit ederek daha kolay hatırlayabilirsiniz.
Örneğin İngilizcedeki September October November December (Eylül Ekim Kasım Aralık) aylarını hatırlamak için S O N D harflerini kullanabilirsiniz. December (Aralık) yılın son ayı olduğu için SON D şeklinde çok daha kolay hatırlayabilirsiniz.
5. Kısaltmaları kullanın.
Kısaltmalar, pek çok şeyi ezberlemenin en ideal yollarından biridir.
Örneğin matematikte integral konusunu çalışırken integral alma önceliğini ezberlemek için LAPTÜ kısaltmasını kullanabilirsiniz.
L: Logaritmik
A: ArcX, ters trigonometrik
P: Polinom
T: Trigonometrik
Ü: Üstel
6. Akrostişleri kullanın.
Akrostişler de kısaltmalara benzer. Ezberlemek istediğiniz bir şiirin, sözün ya da ifadenin sadece baş harflerini ezberlemek ifadenin geri kalanını daha kolay hatırlamanızı sağlar.
Özellikle İngilizcede akrostişler çok sık kullanılır.
Örneğin Rest In Peace (Huzur içinde yat) yerine RIP denir.
Ya da bir şiir örneği verelim. Ekşi Sözlük yazarlarından “ecth” Sultan adlı şiiri ezberlemek için şöyle bir yöntem denemiş.
Seni hayal etmek,
Umut şarkıları söylemek sessizce
Lal olması kalbin
Teşekkür etmek yaratıcıya
Aldırış etmemek mesafeye
Ne güzel şey seni hatırlamak.
2. Hafıza Geliştirmek İçin Dikkatli ve Duyarlık Olmak Gerekir
a. “Hafızam çok kötü” demeyi bırakın.
Eğer hafızanızın kötü olduğuna şartlanırsanız gerçekten hafızanız zayıflar. Yani bir anlamda kendinizi olumlu yönde şartlamanız gerekir. Bu yüzden “hafızam kötü” düşüncesini kafanızdan atın ve kendinizi geliştirmeye bakın.
b. Beyninizi eğitin.
“İşleyen demir ışıldar.” sözünde olduğu gibi düzenli olarak zihin egzersizleri yaparsanız beyninizin kapasitesi artar. Özellikle yeni bir dil öğrenmek ya da yeni bir enstrüman çalmayı öğrenmek beynin kapasitesini artırır. Keza yapboz, zeka oyunları da beyni daha aktif hale getirir ve fizyolojik açıdan kapasitesini geliştirir.
- Sudoku, kare bulmaca, yapboz gibi her yerde kolayca bulacağınız oyunlarla uğraşın.
- Konfor alanınızdan çıkıp yeni ve zorlu bir uğraş edinin. Örneğin satranç biliyorsanız yeni teknikler öğrenmeye çalışın. Daha seri hamleler yapmayı öğrenin.
- Beyin yeni beceriler edindikçe daha aktif hale gelir. Yeni bir bilgi öğrenmek, daha önceki bilgileri de aktif hale getireceği için zihniniz yeni bir şeyler öğrendiğinde hareketlenir ve canlanır.
c. Aceleci olmayın.
Yeni öğrenilen şeyler kısa sürede unutulur ve bu normaldir. Örneğin 1 dakika önce çevirdiğiniz bir telefon numarasını unutmanız son derece normal bir durumdur. Ezberlemeniz ve unutmamanız gereken şeyleri iyice içselleştirebilmek için kendinize zaman tanıyın ve bu esnada başka şeylerle meşgul olmayın. Bir şeyi hafızaya atmak istiyorsanız o anda sadece o şeyle ilgilenmelisiniz. İlk bölümde bahsettiğimiz taktikler sayesinde bir bilgiyi çeşitli yöntemlerle zihninize kodlamaya çalışırsanız o bilginin daha kalıcı olacağını görürsünüz.
d. Gözlem yeteneğinizi geliştirmeye çalışın.
Pek çok şeyi kötü bir hafızamız olması yüzünden değil, gözlem yeteneğimizin yeterince gelişmemesi nedeniyle unuturuz. Örneğin biriyle tanıştığımızda o kişinin adını ezberlemek için yeterince çaba sarf etmezsek o isim eninde sonunda unutulur.
- Bu açıdan beynin gözlemci yanını geliştirmek adına şöyle bir yöntem denenebilir: Bir fotoğrafa 5 saniye bakın. Daha sonra bu fotoğrafı kapatıp gördüğünüz detayları bir kağıda yazın. Gözlerinizi kapatıp bu fotoğrafı zihninizde canlandırmaya çalışın. Yani yaşadığınız anları doğru bir şekilde görselleştirirseniz hafızanızın da gelişeceğini fark edeceksiniz.
e. Farklı duyulardan yararlanın.
Bir bilgiyi ezberlemek için beyin farklı duyulardan yararlanabilir. Ancak burada farklı duyuları harekete geçirmek için size de vazife düşüyor.
- Bir bilgiyi iyice ezberlemek için o bilgiyi bir kağıda yazın. Duyduğunuz bilgiyi bir de kağıt üzerinde görsel olarak görürseniz hem kulaklarınız hem de gözleriniz o bilgiye aşina olur.
- Ya da yazı yazarken önemli kısımları farklı fontlarla ya da farklı renklerle yazın.
- Ayrıca bir bilgiyi başka birine anlatmak da o bilgiyi pekiştirmeniz açısından son derece yararlı olacaktır. Keza bir şeyi, başka birine olabilecek en basit şekilde anlatabilme yeteneğiniz yoksa, o bilgiyi tam olarak kavrayamamışsınız demektir.
f. Çevrenizden yararlanın.
Bir şeyi hatırlamak istiyorsanız evinizdeki eşyaların yerini değiştirebilirsiniz. Örneğin sabah ilaç içmeniz gerekiyor diyelim. Evde tost makinesini yatak odanızdaki sandalyenin üzerine koyarsanız ve ilaç kutusunu da tost makinesinin yanına koyarsanız bu tuhaf durum nedeniyle ilaç içmeyi unutmazsınız. Zira tost makinesinin yatak odasında bulunmasını yadırgamanız nedeniyle tost makinesinin yanındaki ilaç kutusunu mutlaka fark edersiniz.
Yani gündelik hayat düzeninizde ufak değişiklikler yaparak hatırlamanız gereken bilgileri gözden kaçırmamış olursunuz.
g. Hafıza kartlarından istifade edin.
Hafıza kartları (flash cards) yeni bir şeyler öğrenirken son derece faydalı olabilir. Bu kartların bir yüzünde soru, diğer yüzünde cevap olur genellikle. Ya da bir yüzünde bir kelimenin Türkçesi yazarken, diğer yüzünde İngilizcesi yazar.
- İskambil destesi biçiminde olması nedeniyle yanınızda rahatlıkla taşıyabileceğiniz bu kartları gün içinde boş kaldığınız anlarda karıştırıp yeni şeyler öğrenmeye çalışmanız, hafızanızı oldukça geliştirecektir. Aynı zamanda günden güne yeni bilgileri sindirmeniz, özgüveninizi de artıracaktır.
h. Sınava son gün çalışmaya başlamayın.
Bir sınava son gün çalışmak, genelde pek fayda etmez. Zira son gün “yalapşap” ezberlediğiniz bilgiler, zihninizde pek yer edinemez. Bu bilgileri yerli yerine oturtmak için belli bir süre gerekir. Bu nedenle önemli sınavlara çalışmaya en az 5-6 gün önceden başlamanız, bilgileri içselleştirip hatırlamanız bakımından oldukça mantıklı olacaktır.
3. Çeşitli Hafıza Teknikleri
a. Hatırlamak istediğiniz şeyleri sesli olarak tekrar edin.
Sabah ilacınızı alıp almadığınızı hatırlamakta güçlük yaşıyorsanız “Bu sabah hapımı içtim.” diye sesli olarak ifade edin. İfadeleri sesli olarak söylemek unutmanızı güçleştirecektir.
Ya da biriyle tanıştığınız zaman şöyle diyebilirsiniz? “Merhaba Burak, tanıştığımıza memnun oldum.”
Bu sayede karşıdaki kişinin adını tanışma esnasında bir kere daha tekrarlamak, o kişinin adını hatırlamanıza yardımcı olacaktır.
b. Derin nefes alın.
Yeni bir konuya çalışırken ya da bir şeyi hatırlamaya çalışırken derin ve yavaş nefes almaya çalışın. Yavaş ve derin nefes almak beynin çalışma biçimini değiştirir. Bu esnada beyindeki Teta dalgaları aktif hale gelir. Bu dalgalar ise konsantrasyonunuzun artmasını sağlar.
Bunun için karnınızdan nefes almayı denemelisiniz. Bu hareketi birkaç kez tekrarladığınızda daha sakin hissedeceğiniz göreceksiniz. Zihinsel anlamda sakinlik ise hatırlamayı oldukça kolaylaştırır.
c. İsimleri görselleştirin.
Biriyle tanıştığınızda o kişinin ismini ezberlemek amacıyla kişinin isminin alnında yazılı olduğunu hayal edin. Yani karşıdaki kişi isminin “Melisa” olduğunu söylüyorsa Melisa isminin o kişinin alnında yazdığını hayal edin. Bu ismini ezberlemeniz daha kolay hale gelecektir.
d. Stres topu kullanın.
Bazı araştırmalar, stres topu sıkmanın ya da elinizi yumruk yapmanın hatırlama konusuna katkı sağladığını ileri sürmektedir.
Bu nedenle yeni bir bilgi ezberlemeden önce sıklıkla kullandığınız elinizi yumruk yapıp sıkın. Yumruk yaptığınız anda gördüğünüz ya da duyduğunuz bilgiyi “O esnada yumruk yapmıştım” şeklinde daha rahat hatırlarsınız.
e. Sakız çiğneyin.
Sakız çiğnemek beyni aktif hale getirir ve konsantrasyonu artırır. Bazı araştırmalar sakız çiğnerken görsel ve işitsel hafızanın arttığını ifade etmektedir.
f. Gözlerinizi hareket ettirin.
Gözlerinizi sağdan sola 30 saniye hareket ettirmenin beynin iki lobunu da dengelediğini, bu durumun da hafızaya olumlu katkı yaptığına yönelik bazı çalışmalar mevcut. Bu yüzden özellikle sabahları bir kez bu egzersizi yapabilirsiniz.
g. Biberiye koklayın.
Bazı çalışmalar, biberiyenin hafızayı geliştirdiğini öne sürmektedir. Bu nedenle özellikle sabahları birkaç dakika biberiye koklamanın hafızanızı geliştirmesini bekleyebilirsiniz.
4. Yaşam Tarzınızı Yeniden Düzenleyin
a. Gündelik hayatınızı düzene sokun.
Sıklıkla kullandığınız nesnelere her zaman aynı yere koyun. Randevuları, görüşmeleri, faturaları takip etmek için uygulamalar kullanın. Telefon rehberinize kişilerin soyadlarını ve adreslerini de yazın. Yeni tanıştığınız kişilerin ayırt edici özelliklerini yine telefon rehberine yazabilirsiniz.
Burak Bayrak – Bilgisayarcı
Burak Özdoğan – Ev Sahibi
Burak Demirsoy – Annemin karşı komşusu…
b. Aynı anda tek bir işe odaklanmaya çalışın.
Aynı andan birden çok iş yapmak (multi-tasking) sayesinde daha kısa zamanda daha çok iş yaptığınızı düşünebilirsiniz. Ancak araştırmalar, multi-tasking’in beynin çalışmasını yavaşlattığını ileri sürüyor. Bunun yerine tek bir işe odaklanmak ise hafızayı ve beynin çalışma hızını artırmaktadır.
Bir şeyi ezberlemek için yaklaşık 8 saniye gerekir. Ancak birden fazla iş yaparken daha fazla şeyle meşgul olmanız dolayısıyla 8 saniyeyi aşar ve ezberlemeniz gereken şeyi hemen unutursunuz. Dikkatinizi toplamak için bir zaman diliminde tek bir şeyle meşgul olmak daha mantıklıdır.
c. Günlük spor yapın.
Günlük jimnastik hareketleri vücuttaki kan dolaşımını artırır. Beyne giden oksijen miktarının artması ise yaşlanmayla birlikte gelen hafıza kaybını önler.
Bu nedenle günde en az 30 dakika yürümek, hafızanızın gerilemesini önlemenin en güzel yollarından biridir.
Bazı çalışmalar, egzersiz yapmanın her yıl beyindeki hafıza merkezini %1-2 arasında geliştirdiğini ileri sürmektedir. Bu nedenle sporsuz bir hayatınız varsa en iyi ihtimalle hafızanız sabit kalır, ancak asla gelişmez. Aksine hafızanızın zayıflaması söz konusudur.
Mutlaka okuyun: Egzersiz yapmanın işimden daha önemli olmasının nedeni
d. Stresten uzak durun.
Kronik stres, beyne zarar verir ve hafızanızı zayıflatır. Uzun süreli stres döneminden beyin olumsuz etkilenir ve anıların saklandığı hippocampus bölümü bu durum nedeniyle zarar görür. Kısa süreli stres dönemleri bile bazı şeyleri hatırlamanızı güçleştirir.
- Bu nedenle gün içinde sakinleşmeye çalışmalı, hafif açma-germe hareketleri ya da yoga yapmalısınız.
- Günlük en az 15 dakika meditasyon yapmak da nefes alışverişinizi yavaşlatır ve rahatlamanızı sağlar.
- Kafein içeren içecekler de gerginliği ve stresi artırır. Bu nedenle kola, kahve gibi şeyleri olabildiğince az tüketmeye gayret gösterin.
- Arkadaşlarınızla ve ailenizle kaliteli zaman geçirmek de mutlu olmanızı sağlar. İnsan sosyal bir varlık olduğu için konuşmak, sohbet etmek, şakalaşmak hafıza üzerine olumlu katkılar sağlar.
Mutlaka okuyun: Meditasyon Nasıl Yapılır?
e. Daha sık gülün.
Gülmek ve kahkaha atmak beynin bazı bölümlerini daha çok çalıştırır. Hafızaların saklandığı bölüm de bunlardan biridir.
Sosyalleşmek, şakalaşmak, eğlenmek ve keyifli vakit geçirmek; yaşlılığa bağlı hafıza zayıflamasına dur der. Bu nedenle olabildiğince gülmeye çalışın…
f. Sağlıklı ve dengeli beslenin.
Marketlerde ve televizyon kanallarında satılan bitkisel takviyeler, hafızanızı güçlendirdiklerini iddia ederler. Ancak bu ürünlerin neredeyse hiçbirinin klinik ortamda test edilmediği ortadadır. Buna karşın antioksidan içeren sağlıklı besinler (brokoli, siyah üzüm, ıspanak, Omega-3 asidi içeren besinler) beynin sağlıklı çalışması için ideal yiyeceklerdir.
- Yeşil çay, brokoli, ceviz, kırmızı et, balık, zeytin yağı, hindistan cevizi, somon balığı gibi besinler beyin hücrelerini korur ve yeni hücrelerin üretilmesini sağlar.
- Karbonhidrat tüketimi ise beyin için bazı olumsuzluklar teşkil ederler. Fazla yağlı ve fazla kalorili besinler uzun vadede hafızaya zarar verirler. Yani fast-food’dan uzak durmak gerekir.
.
g. D vitamini alın.
Vücutta D vitamini düşük olduğu zaman zihinsel performansın düştüğü bilinmektedir. D vitamini alındığı zaman beyindeki sinir hücrelerinin sayısı artar ve metabolizma hafızanın gelişmesi yönünde bazı tepkimelere girer.
Fazla güneş ışığı cilde zarar verebileceği gibi makul düzeylerde güneş ışığına maruz kalmak D vitamini ihtiyacını karşılar.
Ayrıca D3 vitamini içeren takviye besinler de bu vitamini elde etmenin bir diğer yoludur.
h. Uykunuzu iyi alın.
Uyku beynin gelişme kapasitesini artırır. (Nöroplasti)
Uyku ise öğrenilen şeylerin kalıcı olarak saklanmasını sağlayan en önemli unsurlardan biridir. Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yapılan bir araştırma iyi bir gece uykusu almanın (en az 7 saat) kısa süreli ve uzun süreli belleği geliştirdiğini ortaya koymuştur.
- Bu nedenle her gece 7 ila 10 saat arasında uyumaya çalışın. 8 saat idealdir.
- Yatağa giriş ve yataktan çıkış saatlerinizin aynı olmasına gayret edin. Düzenli uyuyup düzenli uyanmak biyolojik saatinizi düzene soktuğu için kendinizi daha dinlenmiş hissedersiniz.
- Yatağa girmeden en az 1 saat önce telefon, bilgisayar ve televizyon ile ilişkinizi kesin. Biliyoruz, yatağa girdikten sonra en az yarım saat sosyal medyada geziniyorsunuz, ancak bu durum uyku kalitenizi oldukça olumsuz etkiler.
- Gün içinde yarım saatlik bir uykunun enerjinizi artırdığını da unutmayın.
- Son olarak gün içinde öğrendiğiniz bilgilerin üzerine güzel bir uyku çektiğinizde bu bilgiler zihninizde yerli yerine oturur ve kalıcı hale gelir. Bu nedenle gece uyumadan önce okuduğunuz bir roman, sabah tüm detaylarıyla hatırlayabilirsiniz. Tabii roman okuduktan sonra tekrar birkaç saat internette takılırsanız bu durumdan söz edemeyiz.
Mutlaka okuyun: Zengin ve ünlü insanların şaşırtıcı uyku alışkanlıkları
