Nikola Tesla elektrik mühendisi ve mucit olmasının yanı sıra bilim tarihinin en seçkin fizikçilerden biriydi. Ancak çalışmalarının ötesinde, hayatının bazı yönleri tarih sayfalarında hiç de konuşulmamış halde bekliyor.
Tesla, radar, lazer X ışınları, aydınlatma, robotik ve diğer birçok alanda gelişmelerin temelini oluşturan AC (alternatif akım) elektrik sistemini geliştirmesi ile ünlü oldu ve 300’den fazla icatın patentini aldı.
Nikola Tesla Kimdir?
Nikola Tesla, 10 Temmuz 1856 yılında dünyaya gelmiş ve 7 Ocak 1943 yılında hayatını kaybetmiştir. Bugün dünya çapında yaygın olarak kullanılan elektrik sistemini dizayn eden mühendistir. Alternatif akım (AC) elektrik sisteminin yanı sıra günümüzde radyo teknolojisinde kullanılan “Tesla bobini” ni icat etmiştir. Tesla, Hırvatistan’da dünyaya gelmiş ve 1884 yılında ABD’ye gitmiştir. ABD’de kısa bir süre Thomas Edison ile birlikte çalışmıştır. Birçok icatın babası Tesla, günümüzde kullandığımız icatların çoğunun patent hakkına sahiptir.
Nikola Tesla Ne Zaman ve Nerede Doğmuştur? Çocukluk ve Eğitim Hayatı
Nikola Tesla, 10 Temmuz 1856 yılında Smiljan, Hırvatistan’da doğdu. Nikola Tesla’nın dört kardeşi vardır. Kardeşlerinin adları sırasıyla; Dane, Angelina, Milka ve Marica’dır. Tesla, elektrik icatına olan ilgisini boş zamanlarında küçük ev aletleri icat eden annesi Djuka Mandic (Cuka Mandiç) sayesinde keşfetmiştir. Tesla’nın babası Milutin Tesla, Sırp ortodoks rahip ve yazardır ve oğlu Nikola’yı papaz olması için teşvik etmiştir. Fakat Nikola’nın bilime olan ilgisi nedeniyle bu teşvikleri başarısız olmuştur.
Realschule Karlstadt’da (okulun adı daha sonra Johann-Rudolph-Glauber Realschule Karlstadt olarak değiştirildi) okuduktan sonra; Graz, Avusturya’daki Politeknik Enstitüsü; ve 1870’lerde Prag Üniversitesi’nden mezun olan Tesla, Budapeşte’ye taşındı ve burada bir süre Merkez Telefon Santralinde çalıştı. Budapeşte’de indüksiyon motoru fikri ilk kez aklına geldiğinde Tesla 28 yaşındaydı ve Avrupa’dan ayrılıp Amerika’ya gitmeye karar verdi.
Nikola Tesla Ve Thomas Edison
1884 yılında Tesla sırt çantasında birkaç parça kıyafet ve referans mektubuyla birlikte ABD’ye gitmiş ve bulduğu DC (doğru akım) elektrik sistemi ülke çapında hızla kullanılmaya başlanan ünlü mucit ve iş adamı Thomas Edison’u ziyaret etmiş. Edison, Tesla’yı işe almış ve vakit kaybetmeden birlikte Edison’un icatları üzerinde çalışmaya başlamışlar.
Birkaç ay sonra, inanılmaz derecede farklı kişiliklere sahip olmalarından ve iş-bilim ilişkisi konusunda anlaşmazlığa düşen ikili yollarını ayırmış. Bunun sebebi Thomas Edison pazarlama ve finansal başarılar alanında bir güç figürü iken Tesla’nın güçsüz ve uyumsuz oluşudur.
Nikola Tesla’nın İcatları
Tesla kariyeri boyunca, dinamolar (pillere benzer elektrik jeneratörler) ve indüksiyon motoru da dahil olmak üzere birçoğu başka mucitler tarafından patenti alınmış önemli icat fikirleri ortaya attı, tasarladı ve geliştirdi. Ayrıca radar teknolojisi, X-ray teknolojisi, uzaktan kumanda ve birçok manyetik sistemin temelini oluşturan manyetik alan deviniminin keşfedilmesine öncü olmasına rağmen Tesla, en çok AC (Alternatif Akım) elektrik sistemine ve Tesla Bobini’nin geliştirmesindeki katkılarıyla biliniyor.
1- AC (Alternatif Akım) Elektrik Sistemi
Tesla, bir anda 20. yüzyılın en önemli güç sistemi haline gelecek ve o zamandan beri de dünya çapında standart olarak kullanılmaya başlanacak alternatif akım (AC) elektrik sistemini icat etti. 1887 yılında Tesla, kurduğu yeni Tesla Elektrik Şirketi için finansman buldu ve 1987 yılının sonlarında AC tabanlı buluşlar için birkaç fikrinin patentini aldı.
Kısa bir süre içerisinde Tesla’nın AC sistemi ABD ulusuna uzun mesafe enerji sağlamanın yollarını arayan Amerikalı mühendis ve işadamı George Westinghouse’ın ilgisini çekti. Tesla’nın buluşlarının kendisine çözüm olacağına inanarak, 1888’de Westinghouse Corporation patentleri 60.000 dolarlık nakit ve hisse karşılığında satın aldı.
AC elektrik sistemine duyulan ilgi arttıkça Tesla ve Westinghouse, DC (doğru akım) elektrik sistemini ABD ulusuna satmaya hazırlanan Thomas Edison’la rekabet girdiler. Kısa süre içinde Edison, AC elektrik sistemine olan ilgiyi baltalamaya yönelik negatif bir basın kampanyası yürütmeye başladı. Fakat işler Thomas Edison’ın hayal ettiği gibi gitmedi ve 1893 yılında Chicago’da düzenlenen Kolomb Dünya Fuarı’nda Westinghouse Corporation ABD’nin elektrik tedarikçisi olarak seçildi. Nikola Tesla da bu sayede AC elektrik sistemini tüm dünyaya tanıtma imkanı buldu.
2- Hidroelektrik Enerji Santrali
1895 yılında Tesla ilk AC hidroelektrik enerji santrallerinden birini ABD’ de Niagara Şelalelerinde kurdu. Bir sonraki yıl bu enerji santrali Buffalo, New York’a elektrik sağlamak için kullanıldı. Bu sayede AC (alternatif akım) elektrik sisteminin dünya enerji sistemine dönüşmesi için ilk adım atılmış oldu.
3- Tesla Bobini
19. yüzyılın sonlarında Tesla, kablosuz teknolojilerin temelini atan ve bugün hala radyo teknolojisinde kullanılan “Tesla bobini” nin patentini aldı.
Tesla bobini nedir? Tesla bobini bir elektrik devresinin kalbidir ve önceleri birçok radyo yayın anteninde kullanılan bir indüktördür. Bobin, devre boyunca güç kaynağından gelen akım ve voltajı rezonansa etmek için bir kapasitör ile çalışır. Tesla ürettiği bu bobini floresan, röntgen, radyo, kablosuz elektrik üzerinde çalışmak ve yeryüzündeki ve atmosferdeki elektromanyetizmayı incelemek için kullandı.
İlk Bireysel Girişim
1885 yılında Tesla, Tesla Elektrik Işık Şirketi (Tesla Electric Light Company) için yatırımcılardan finansman aldı ve yatırımcılar Tesla’dan gelişmiş ark lambası geliştirmesini istediler. Başarıyla yatırımcıların isteklerini gerçekleştirdikten sonra Tesla kendisini riske atarak bir süreliğine işçi olarak çalışmaya başladı.
Ancak iki yıl sonra Tesla’nın şansı Tesla Elektrik Şirketi için alacağı finansman ile dönecekti.
Nikola Tesla’nın Serbest Enerji Projesi
Kablosuz enerji iletimini icat etmeyi kafaya koyan Nikola Tesla, 1900 yılı civarında cesur projesini hayata geçirmek için adım atmış. Bu proje kapsamında Nikola, iletişim kurmak ve tüm dünyaya serbest enerji sağlamak için büyük bir elektrik kulesi yoluyla iletilecek global, kablosuz iletişim sistemi kurmak istemiş. J. P. Morgan gibi finansal devleri içeren bir grup yatırımcının fonlarıyla 1901 yılında Tesla; New York, Long Island’daki Wardenclyffe olarak bilinen bölgede enerji santrali ve büyük transmisyon kulesi olan bir laboratuar inşa etmek için ciddi bir proje üzerinde çalışmaya başlamış.
Fakat zaman içerisinde yatırımcılar arasında Tesla’nın sisteminin akla yatkınlığı konusunda şüpheler doğmuş. Andrew Carnegie ve Thomas Edison’ın finansal desteğini alan Guglielmo Marconi’nin radyo teknolojileri alanında büyük ilerlemeler kaydetmeye devam etmesi sonucu Tesla projesine devam etmekten vazgeçmek zorunda kalmış. Öyle ki Wardenclyffe personeli 1906 yılında işten çıkartılmış ve 1915 yılında projenin yapılması planlanan bölge haciz altına girmiş. Bu yaşananlardan iki yıl sonra Tesla iflas ettiğini ilan etmiş ve proje kapsamında inşa edilmiş olan kule sökülerek borçların ödenmesi için hurdaya satılmış.
Tesla Bilim Merkezi ve Wardenclyffe Kule Projesi
Tesla’nın serbest güç projesinin orijinalliğini kaybetmesinden bu yana, Wardenclyffe’in mülkiyeti elden ele geçti. Wardenclyffe’i korumak için çeşitli girişimlerde bulunulsa da 1967, 1976 ve 1994 yıllarında bölgeyi “ulusal tarihi bölge” ilan ettirme çabaları başarısız oldu. Daha sonraki yıllarda bu bölgeyi satın almak ve Nikola Tesla’nın çalışmalarına adanmış bir müze haline getirmek amacıyla 2008 yılında Tesla Bilim Merkezi topluluğu kuruldu.
Şubat 2009’da Wardenclyffe mülkü yaklaşık 1,6 milyon dolara satışa çıktı ve Tesla Bilim Merkezi mülkü satın almak için para toplama girişimlerinde bulundu. 2012 yılında theOatmeal.com’un kurucusu Matthew Inman, TSC ile internette bir bağış toplama kampanyası başlattı ve bu kampanya bir anda kamuoyunun ilgisini çekti. 2013 yılının sonunda mülkü almaya yetecek kadar bağış toplandı. Günümüzde Wardenclyffe restorasyon çalışmaları halen sürmekte. Tesla Bilim Merkezi’ne göre, güvenlik ve koruma gerekçeleri nedeniyle mülk “yakın gelecekte” halka kapalı.
Nikola Tesla’nın Ölümü
Başarısız ve yardıma muhtaç kalan Nikola Tesla 86 yaşında, yaklaşık 60 yıldır yaşadığı New York’ta 7 Ocak 1943 tarihinde hayata gözlerini yumdu. Serbest enerji projesinin kapanışını takiben sinir krizi geçiren Tesla sonunda bir danışman olarak çalışmaya devam etmişti. Fakat zaman geçtikte fikirleri tuhaf ve uygulanabilir olmayan bir hal almaya başlamış. Zaman geçtikçe tuhaflaşan Tesla, vaktinin çoğunu New York parklarındaki vahşi güvercinlere bakarak geçirmeye başlamış.
Zaman Nikola Tesla’yı ne şekilde etkilemiş olursa olsun Tesla’nın geride bıraktığı icatlar günümüzde de yaşıyor. Öyle ki, 1994 yılında, üzerinde “New York Tesla Köşesi” yazan bir sokak tabelası, eski New York Şehir Laboratuvarının bulunduğu yere; 40. Cadde ile 6. Cadde’nin kesiştiği noktaya dikildi.
Tesla Motorları ve Elektrikli Araba
2003 yılında bir grup mühendis Nikola Tesla’nın adını verdikleri ilk elektrik enerjisi ile çalışan arabayı üretmek adına bir araba şirketi; Tesla Motors’u kurdu. Girişimci ve mühendis Elon Musk Tesla Motors’a 2004 yılında 30 milyon dolar katkıda bulundu ve hem şirket kurucu ortağı hem de CEO olarak yerini aldı. 2008 yılında Tesla, ilk elektrikli otomobili Roadster’ı kamuoyuna duyurdu. Yüksek performanslı bir spor aracı olan Roadster, elektrikli otomobillerin nasıl olması gerektiği konusundaki algıyı değiştirmeye yardımcı oldu. Tesla Motors’un tasarımları, elektrikli bir otomobilin Porsche ve Lamborghini gibi benzinli spor otomobil markaları ile aynı performansa sahip olabileceğini gösterdi.
Nikola Tesla İle İlgili Filmler
Nikola Tesla’nın hayatını konu alan bazı filmler çekildi, bu filmlerden bazıları şöyle:
- Nikola Tesla’nın Sırrı, 1980 yapımı bu biyografi filminde J. P. Morgan’ı Orsan Welles canlandırıyor.
- Nikola Tesla, Dünyayı Aydınlatan Dahi, 1994 yapımı bu belgesel film Tesla Memorial Society ve Belgrad, Sırbistan’da bulunan Nikola Tesla Müzesi tarafından çekilmiştir.
- Prestij, iki sihirbazı konu alan 2006 yapımı kurgu filmde ünlü rock yıldızı David Bowie Nikola Tesla’yı canlandırmıştır. Filmi, Christopher Nolan yönetmiştir.
Nikola Tesla Hakkında Bilmediğiniz 14 İlginç Gerçek
İşte Nikola Tesla hakkında muhtemelen hiç duymadığınız ilginç gerçeklerin bir listesi:
1- Şimşekli, fırtınalı bir gecede doğdu.
Nikola Tesla, 9 Temmuz-10 Temmuz 1856 tarihleri arasında fırtınalı ve şimşekli bir gece yarısında dünyaya geldi. Tesla’nın ailesinin anlattığı bir hikayeye göre doğum sırasında ebe annenin elini tutmuş ve şimşeğin kötü şeylerin habercisi olduğunu söylemiş. “Bu çocuk, karanlığın çocuğu olacak” demiş ebe. Tesla’nın annesi şöyle cevaplamış: “Hayır. Nikola ışığın çocuğu olacak.”
2- Eğlenceli bir insandı.
Birçok insan Tesla’nın alışılmadık bir espri anlayışına sahip olduğunu bilmiyordu. Örneğin yazar ve şair Rudyard Kipling ile güzel bir akşam yemeği yedikten sonra Tesla, yakın bir arkadaşına cevap niteliğinde olan şu yazıyı yazmış:
1 Nisan, 1901
Sevgili Bayan Johnson,
Mürekkep kokulu Kipling’in sorunu ne? Beni ciddi ciddi çorbamda muhtemelen hamamböceği ya da saç teli bulacağım tuhaf bir otelde akşam yemeğine davet etti.
Saygılarımla, Tesla
3- Tesla Müzesi bir karikatür dergisi tarafından finanse edildi.
Tesla’nın büyük projesini üzerinde gerçekleştirmeyi planladığı ama yeterli finansman sağlanamadığı için satışa çıkartılan Wardenclyffe arazisi IndieGoGo websitesinin yaptığı bağış yardımıyla mayıs ayında Tesla Bilim Merkezi tarafından 1,370,000 dolara satın alındı. Arazinin satın alımı için para toplanan bağış kampanyası popüler karikatür dergisi Oatmeal’ın yaratıcısı Matthew Inman tarafından başlatılmıştı.
4- Nikola Tesla’nın bazı icatları gizli tutuluyor.
1943 yılında Nikola Tesla vefat ettiğinde ABD hükümeti Tesla’nın bütün mallarına el koydu ve bu malların çoğunu Tesla’nın ailesine teslim etti, geri kalan çoğunluğu ise Belgrad’da bulunan Tesla Müzesine verildi. Fakat Tesla’ya ait bazı dökümanların hala ABD hükümeti tarafından saklanıldığı söyleniyor.
5- Nikola Tesla ve Thomas Edison birbirleri ile rekabet halindelerdi ama asla birbirlerine düşman olmadılar.
Çoğu kişi Nikola Tesla ve mucit Thomas Edison’u birbirine düşman iki isim olarak bilse de ikili arasındaki ilişkinin yanlış yansıtıldığını söyleniyor. Kariyerinin başlarında Tesla, Edison’un yanında, Edison’un doğru akım jeneratörü üzerinde çalışıyordu ancak Tesla kendi hayallerindeki proje olan “alternatif akım endüksiyon motoru” üzerinde çalışmak için Edison’un yanından ayrıldı. Bakıldığında “akım” konusunda Edison doğru akım, Tesla ise alternatif akım üzerinde çalıştığı için birbirlerine karşıt konumlarda bulunuyor gibi gözükseler de aslında Tesla ve Edison ikilisini o zamanın, bir yanda harika bir pazarlamacı ve iş adamı olan Steve Jobs’ı diğer yanda yazılımcı olan Bill Gates’i gibi görmemiz daha doğru olur.
6- Nikola Tesla çevreci bir insandı.
Nikola Tesla insanoğlunun Dünya’nın kaynaklarını hızlı bir şekilde tüketmesinden korktuğu için kendi kullandığı kaynakların yenilenebilir olmasına dikkat ediyordu. Bu nedenle doğal enerjiyi toprak ve havadan elde etmenin yolları üzerinde çalışmalarını yürüttü. Hatta laboratuvarında yapay bir şimşek üreterek Dünya üzerindeki elektrik gerilimi oranını ölçmeye çalışmıştır.
7- Henüz 1901 yılında akıllı telefon teknolojisi fikri vardı.
Nikola Tesla mükemmel bir zekaya sahip olsa da düşündüklerini pratiğe dökmede pek iyi değildi. Transatlantik radyo geliştirme yarışında olduğu dönemde Tesla iş ortağı J. P. Morgan’a borsa kurlarını ve telegraf mesajlarını laboratuvarına aktarıp orada kodlayarak yeni frekanslar vereceğini ve bu frekansların ele sığabilecek küçüklükte bir cihaza göndererek kullanılacağını anlatmış. Başka bir deyişle Nikola Tesla akıllı telefon ve kablosuz interneti öngörmüştür ve bireyler için bilgiye ulaşma anlamında devrim niteliğinde olan bu fikri düşünen ilk kişi olmuştur. Tesla aynı zamanda X-ray teknolojisini de öngörmüş ancak pratiğe dökme şansı bulamamıştır.
8- Nikola Tesla fakir bir hümanist olarak vefat etti.
Çevreci olmasının yanı sıra ünlü mucit Nikola Tesla aynı zamanda da bir hümanistti. Zaten yaptığı bütün buluşları insanlığın gelişimi için yaparak insanlara daha iyi bir hayat kalitesi sunmak istedi. Bu nedenle maddi konuları çok önemsemedi. Ancak paraya değer vermemesi sonucu araştırmalarını yürütecek finansı da sağlayamadı.
Mark Twain ve Fransız aktrist Sarah Bernhardt gibi ünlü arkadaşları olsa da Nikola Tesla, Edison ve Westinghouse gibi başarılı girişimcilerin aksine asla varlıklı bir adam değildi.
Öyle ki Delmonico’da her akşam yemek yiyen Tesla şöhreitinin zirvesinde bile çok sevdiği bilardo oyununda diğer oyunculara hep borç takmıştır.
9- Mark Twain’den çok korkuyordu.
Tuhaf biri olarak bilinen Nikola Tesla ile ilgili ünlü efsanelerden biri de Manhattan’daki laboratuvarında bir deprem makinesi olduğudur. Efsaneye göre Tesla deneyleri sırasında bu deprem makinesi ile oturduğu binayı sallayıp nereyedeyse yerle bir ediyormuş.
Fakat efsane bir yana Tesla’nın makinesi aslında bir deprem makinesi değil, yüksek frekanslı bir osilatör…
Bu osilatör binayı yerle bir etmese de Mark Twain’in tuvalete çıkmasına yardımcı olmuş. Şöyle ki Nikola Tesla sindirim problemleri olduğu bilinen Mark Twain’i bir gün evine davet etmiş ve Tesla osilatör’ü çalıştırırken Twain’e osilatör platformunun üstünde durmasını söylemiş. Yaklaşık 90 saniye sonra Twain koşarak tuvalete gitmiş…
10- Ünlü arkadaşları vardı.
John Muir
İnsanlar Nikola Tesla’nın çevreci olmasıyla bilinen John Muir ile yakın olduğunun farkında değiller. John Muir, ABD kuruluşlu çevre örgütü Sierra Club’ın kurucularından biriydi ve Tesla’nın hidroelektrik sisteminin çevre dostu bir enerji sistemi olmasını çok beğeniyordu. Tesla’nın “doğanın çark düzeni” olarak adlandırdığı bu enerji sistemini yalnızca Muir değil hem arkadaşları hem de finansörleri olan Henry Clay Frick ve Thomas Fortune Ryan da çok beğenmişti. Tesla kariyerinin bu dönemlerinde oldukça ünlü bir bilim insanı olsa da zamanla bu ünü azaldı.
11- Nikola Tesla insomnia (uykusuzluk) ve obsesif-kompülsif bozukluk (OKB) hastasıydı.
Nikola Tesla, bazı günler öğleden sonra kestirme yapsa da günlük yalnızca iki saat uyku uyuyordu. Kıvrımlı objelerden ve takılardan nefret ediyor, asla saç, kıl ve tüye dokunamıyordu. İlginç bir şekilde 3 rakamına takıntısı olan Tesla, her akşam yemeğinden önce yemek odasının yerlerini tamı tamına 18 peçete kullanarak cilalıyormuş.
12- İnci görmeye dayanamıyordu.
Nikola Tesla inci görmeye dayanamıyormuş hatta bu öyle bir boyuttaymış ki Tesla, inci takı takan kadınlarla sohbet bile etmiyormuş Bir keresinde sekreteri inci takı taktığında Tesla sekreterini bir günlüğüne evine geri yollamış. Kimse Tesla’nın neden bu denli takıntılı olduğunu bilmiyor fakat yakınlarının dediğine göre Nikola Tesla’nın kendisine ait bir estetik anlayışı var ve başarılı olabilmek için başarılı gözükmek gerektiğine inanıyormuş. Bu nedenle her akşam yemekte zarif gözükmek adına beyaz eldivenlerini giyiyormuş. Hatta çekildiği her fotoğrafta güzel çıktığı açıdan poz vermeye özen gösteriyormuş.
13- Fotografik hafızası ve mikrop fobisi vardı.
Nikola Tesla fotografik hafızaya sahipti. Kitapları ve resimleri, hatta buluşlarının taslaklarını fotoğraf gibi aklında tutması ile bilinen Tesla, güçlü görsel yetenekleri sayesinde çoğu şeyi üç boyutlu olarak aklında tutuyormuş. Nikola Tesla’nın bu özelliği onu popüler kültürde mistik ve tuhaf biri olarak tanınmasını sağlıyor. Tesla aynı zamanda aşırı hijyen takıntıları ile de biliniyor.
14- Nikola Tesla havadaki elektriği toplayabilmeyi amaçlayan bir kule inşa etti.
Yazımızın başında da Tesla’nın, Long Island’da havadaki elektriği toplayabilecek yaklaşık 57 metre uzunluğunda bir kule inşa ettiğinden bahsetmiştik. Kule başarısız olup 1917 yılında söküldü ancak bazı insanlar kuleyi, Almanlar’ın casusluk yapmak için kullandığını öne sürdü ve hükümeti suçladı. Kulenin asıl kapatılma sebebi ise Tesla’nın gerekli finansmanı ve desteği bulamamasıydı.
