Amsterdam Schiphol Havalimanı pisuvarlarında yer alan sinekler, tuvaletlerin su ve temizlik masraflarını ciddi oranda azaltmış durumda. Peki ama ne alaka?
İlk bakışta gerçek gibi sanılan bu sinek aslında sadece bir sticker. Havalimanındaki pisuvarların hepsinde böyle bir sinek görseli yer alıyor. Hatta pisuvarlardaki bu sinek görselinin yeri de aynı.
İşin aslına bakarsak, erkekler işedikleri noktada bir nesne varsa daima o nesneyi nişan alır. Bu örnekte ise sinek resmi gören erkekler bu sineğe hedef alarak işiyor.
Yine pek çok erkeğin işerken deliği tutturma konusunda bazı problemleri olduğu da bilinen bir gerçek. Bu durum ise hem evde, hem de özellikle kamuya açık alanlarda erkek tuvaletlerinin daha çok temizlenmesini zorunlu kılar.
İşte bu “hedefi tutturamama” meselesi üzerine çalışan tuvalet tasarımcıları yıllardır farklı yöntemler denemektedir. Plastik pisuvar matları, sıçramayı önlemeye yönelik farklı pisuvar tasarımları bunlardan bazıları mesela.
Fakat susuz çalışan pisuvar icat eden Waterless Techologies CEO’su Klaus Reichardt’a göre erkekleri doğru noktayı hedefletme stratejisi kadar etkili bir yöntem bulunmuyor.
“Erkekler genelde düz düşünür ve işerken oynamayı sever. Bu nedenle pisuvara herhangi bir şey koyup onu hedef almalarını sağlamak iyi bir yöntem. Amsterdam Schiphol Havalimanı’ndaki sinek örneği gayet ideal bir metod. Amsterdam Schiphol Havalimanı’nda sinek görselinin yanı sıra golf deliği bayraklı pisuvarlar da yer alıyor.”
Schiphol Havalimanı’ndaki pisuvarlara sinek görseli koyma fikri Aad Kieboom’a ait. 1990’ların başından beri bu uygulamanın devam ettiğini belirtmek gerek. Kieboom bu konuda şunları ifade ediyor.
“İş yerinde temizlik departmanının müdürü olan arkadaşım Jos van Bedaf’a ait bu fikir aslında. Ben o dönem havalimanı tadilatı departmanında çalışıyordum. Bu fikri duyduktan sonra yönetim kurulunun onayını almamız çok zor olmadı.”
Fikrin esas mucidi olan Jos van Bedaf ise 1960’lı yıllarda askerliğini yaparken askeriye pisuvarlarında görmüş sinekleri. Askeriyede de sinek etiketi bulunan pisuvarlara hedef alan askerler sayesinde tuvaletler herhangi bir askeriye tuvaletine göre daha temizmiş.
Neden Sinek?
Schiphol Havalimanı’na ek olarak New York’taki JFK Havalimanı’na da lavabo, klozet gibi ürünler tedarik eden American Standard şirketinin ürün müdürü Mike Freidberg, pisuvarda sinek resmi olmasının önemli bir fikir olduğunu söylüyor ve şöyle diyor:
“Eğer sevmediğiniz bir şey olursa onun üzerine işemeye daha çok eğilim gösterirsiniz. Eğer sinek yerine sevimli bir kelebek olsa erkekler kelebeğe hedef almayabilirdi. Ya da hamam böceği ya da akrep görseli olsa bu kez de korkulabilirdi. Ancak sinek hem zararsızdır hem korku vermez hem de dünya genelinde pek sevilmez.”
Yani bu mantığa göre pisuvarda erkeklere hedef alacakları bir nokta vermek önem taşıyor. ABD’deki Louisville Üniversitesi’nin bazı pisuvarlarında rakip okul Kentucky Üniversitesi’nin logosu yer alıyor. (Ne kadar etik bir hareket, tartışılır tabii.)
İrlanda’da susuz çalışan pisuvar üreten BR Waterless Solutions firmasının genel müdürü Ortwin Reintijes’e göre pisuvardaki hedefin illa bir görsel olması da gerekmiyor. Reintijes şöyle diyor:
“Bizim pisuvarlarımızda sinek resmi yok. Pisuvar sattığımız kurumsal müşterilerimize farklı şeyler tavsiye ediyoruz. Örneğin pisuvarın içine izmarit boyutlarında ufak bir odun parçası koymalarını öneriyoruz. Erkekler bu odun parçasını hedef aldıklarında dışarı idrar sıçraması da en aza iniyor.”
Pisuvarda belli bir noktayı hedef alarak işemenin pisuvar dışına sıçramayı %80 azalttığını söyleyenler olmasına karşın Klaus Reichardt bu konuda kesin konuşmuyor:
“25 yıllık deneyimlerime dayanarak söyleyebilirim ki insanların tuvalet davranışları gerçekten tuhaf. İnsanların %60-70’i pisuvardaki sineği hedef alarak işerken diğerleri bunu önemsemeyebilir. Bana göre sinek nedeniyle idrar sıçraması %50 oranında azalıyor ki bu az bir oran değil kesinlikle.”
Sphiphol Havalimanı için pisuvar üreten Sphinx firması ise pisuvard sinek görseli olmasının temizlik masraflarını %20 oranında azalttığını ifade ediyor.
Schiphol Havalimanı, genelde idrar sıçramasının azalması konusunda örnek bir vaka olarak kabul edilir. Ancak bu konuda yapılmış net bir araştırma yok. Pisuvarlara sinek görseli koyma fikrini bulan Aad Kieboom’a göre sıçrama oranının %80 oranında azalmasına dair istatistiki bir araştırma yok. Bu oran tamamen gözleme dayalı olarak ileri sürülüyor.
Masraf azalışı açısından Kieboom’a göre eğer sıçrama oranı %80 azaldıysa temizlik maliyetleri de ortalama %10 azalmış demektir. Kieboom bu konuda şunları söylüyor:
“Havalimanındaki toplam tuvalet alanı %20 ortak kullanım, %40 erkekler ve %40 kadınlar olmak üzere üç parçaya ayrılabilir. Erkek tuvaletlerinde pisuvarlar maksimum %25 yer kaplar. Geri kalan alan ise kapalı tuvaletlere, lavabolara, el kurutma makinelerine aittir. Diğer bir deyişle havalimanındaki toplam tuvalet alanının sadece %10’u pisuvarlar tarafından işgal ediliyor. Bu da idrar sıçramasının %80 oranında azalması sayesinde toplam tuvalet temizlik masraflarının %8 azalması anlamına geliyor.”
Sinekli pisuvar fikri, Schiphol Havalimanı’na yolu düşen pek çok kişiye ilham verse bile erkeklere hedef alacakları bir şey verme fikri daha eskilere dayanıyor.
1976 yılında New Jersey’li bir mucit olan Joel Kriss pisuvarlara boğa gözü yerleştirme fikrine patent aldı. Kriss, patent başvurusunda şöyle bir açıklamada dahi bulunmuş: “Ebevenyler, temizlikçiler ve hademeler; erkeklerin sıçratmadan ve taşırmadan işeme konusundaki sakarlıkları nedeniyle zor anlar yaşamaktadır.”
Daha da gerilere gidebiliriz. 1880 yıllarında temizlik aletleri ve tuvalet porseleni üreten Thomas Crapper şirketinin sahibi Simon Kirby’nin ofisinin dışında üzerinde arı görseli olan bir pisuvar bulunuyor. Yani pisuvar üzerine hedef fikri, Victoria devrine, yani Britanya sanayi devriminin yükselişi ve Britanya İmparatorluğu’nun zirvesi olarak kabul edilen döneme kadar uzanıyor.
Amsterdam Schiphol Havalimanı’ndaki pisuvarlara sinek görseli yerleştiren Aad Kieboom bu örneklerin hiçbirinden haberdar olmadığını ifade ediyor. Yani pisuvara hedef koyma fikri dünyanın farklı yerlerinde, birbirlerinden haberi olmayan birçok kişi tarafından bulunmuş durumda.
“Schiphol Havalimanı’nda 31 sene çalıştım. Önce operasyon departmanında işe başladım. Daha sonra ise havalimanı-metro entegrasyonu, bina büyütme, kule inşası gibi daha büyük projelerde yer aldım. Bir dönem New York JFK Havalimanı’nda ve pek çok yabancı havalimanında çalıştım. Ancak kim derdi ki pisuvarlara sinek görseli yerleştirme fikriyle anılacağım?”
Aad Kieboom’un Amsterdam Schiphol Havalimanı’ndaki pisuvarlara sinek görseli koyma fikri İzlanda’da farklı bir biçimde uygulanıyor. Sinek yerine pisuvarlara bankacıların görselleri konmuş. 2008 Ekonomik Krizi sonrası ülkenin 3 büyük bankasının iflas etmesi sonrası böyle bir olay yaşanması da enteresan bir anektod.
Yani sinek yerine herhangi bir şeyin görseli de konabilir pisuvarlara. Önemli olan erkeklerin üzerine işemekten “zevk” alacağı bir şeyin resminin olması.
Sonuç olarak minik bir sinek görselinin koca bir havalimanının tuvalet temizlik masraflarını %8 oranında azaltmasının önemli bir durum olduğunu düşünüyoruz. Avrupa’nın en çok trafiğe sahip 4. havalimanı olan Schiphol’un tuvalet masraflarının yıllık milyonlarca euro tuttuğunu düşününce insan psikolojisine ve davranışlarına dair ufak bir detayın (erkeklerin bir şeyi hedef alıp işemeleri) önemli bir tasarruf kaynağı olduğunu görmek ufuk açıcı.
Siz ne düşünüyorsunuz bu olay hakkında?
