Odaklanma ve konsantrasyon konusunda çoğumuz zorlanırız. Hem günlük hayatımızda hem de sanal dünyada dikkatimizi dağıtan binlerce şey vardır. Ancak bazı insanlar istedikleri zaman odaklanmayı gayet iyi becerir. Peki bu insanlar bunu nasıl başarmaktadır?
Bu yazımızda odaklanma ve konsantrasyon konusunda kendinizi geliştirebilmenizi sağlayacak bazı önemli ipuçları veriyoruz.
O halde gelin yazıya geçelim doğrudan.
Odaklanma Nedir?
Uzmanlar odaklanmayı bir konuya ya da aktiviteye kişinin kendini vermesi olarak tanımlıyor.
Yani bir konuya odaklanmak için diğer pek çok konuyu görmezden gelmek gerekiyor. Diğer bir deyişle odaklanmak, alternatiflere hayır diyebilmekle mümkün olan bir durum.
Hayatta daima başka şeyler yapma alternatifi olacaktır. Bu yazıyı okumak yerine gidip Youtube’dan The Godfather filminin en can alıcı sahnelerini izleyebilirsiniz mesela. Fakat şu an tek bir şey yapmanız gerekir. Odaklanmak ise iki opsiyon arasında birini seçmek ve diğerine hayır demekle mümkün olur.
Peki bizim için önemli şeylere odaklanmayı, pek de önemli olmayan şeyleri es geçmeyi nasıl öğrenebiliriz?
Birçok insan odaklanma ve karar verme konusunda zorluk yaşar.
İnsan olarak hepimiz dikkat dağıtan şeyler ortadan kalktığında odaklanma kapasitesine sahibizdir. Mesela teslim etme süresine bir saat kala o raporu veya ödevi harıl harıl nasıl da tamamlayabildiğinizi hatırlayın.
Bu noktada multitasking, yani aynı anda birden fazla şeyle ilgilenme meselesi karşımıza çıkar.
Multitasking sanıldığı gibi etkili bir yöntem değildir.
Neden mi?
Teknik olarak aynı anda iki işi birlikte yapabiliriz. Mesela televizyon izlerken bir yandan yemek yiyebiliriz. Telefonla konuşurken e-maile cevap verebiliriz.
Fakat iki işe aynı derecede odaklanabilmek mümkün değildir. Yemek yerken televizyon izleriz ancak televizyonu çoğu zaman arkada bir şeyler dönsün diye açarız.
Multitasking olayında beynimizi iki farklı konu arasında gel gite zorlarız. Beynimiz bunu başarır da. Ancak yapılan işin, daha doğrusu işlerin kalitesi düşer.
Patronunuza e-mail yazarken biri sizi gereksiz bir muhabbete tuttu diyelim. Muhabbet bittikten sonra tekrar e-mail yazmaya dönerken birkaç dakika ne yazacağınızı tekrar düşünürsünüz. Zira o anda kafanız dağılmıştır.
Multitaskingde de benzer bir şey olur. İki farklı konu arasında gelgit yaptığınız zaman performansınız düşer. 2003 yılında yapılan bir araştırmada ortalama bir ofis çalışanının e-mail kutusunu 5 dakikada bir kontrol ettiğini ve her kontrol sonrasında yapmakta olduğu işe dönme süresinin 64 saniye olduğunu ortaya koyuyor. Yani her e-mail kontrolünde dikkatiniz dağılmış oluyor.
Odaklanma Becerisi Nasıl Kazanılır?
Aynı anda birden fazla işle uğraşma alışkanlığından kurtulmanın yollarına bakalım…
Önünüzde birden fazla seçenek var ve siz hangisine odaklanmanız gerektiğini nasıl bileceksiniz?
Ünlü yatırımcı Warren Buffett’in tekniğini bu noktada bilmekte yarar var.
Buffett 3 adımlı bir üretkenlik stratejisi uyguluyor.
Şöyle bir olaydan bahsedilir hatta.
1. Adım: Warren Buffett, özel uçağını kullanan pilota kariyerinde başarmak istediği 25 şeyi yazmasını söylüyor. Pilot eline kalem kağıt alıyor ve 25 maddeyi yazıyor.
2. Adım: Daha sonra Buffett, pilottan listeyi incelemesini ve 25 maddeden en önemli 5 tanesini seçmesini istiyor.
3. Adım: Bu noktada pilotun elinde 2 adet liste oluyor. 5 maddelik listeye A listesi adını alırken, geri kalan 20 maddelik liste B listesi, yani ikinci liste oluyor.
Pilot 5 maddelik listenin daha önemli olduğunu, bu 5 hedefe daha fazla odaklanması gerektiğini belirtiyor. Fakat Buffett soruyor: “Geri kalan 20 madde ne olacak?”
Pilot şöyle diyor:
“5 madde benim için daha çok önem arz ediyor. Geri kalan 20 madde de önemli fakat ilk 5 madde kadar aciliyetleri yok ama onlara da zaman ayıracağım.”
Buffett ise şöyle cevap veriyor:
“Hayır, yanlış anladın. B listesindeki 20 maddeden olabildiğince kaçınmalısın. Senin için önemli olan ilk 5 maddeyi halletmeden geri kalan 20 maddeye bir saniye dahi zaman ayırmamalısın.”
Warren Buffett’in bu yöntemi oldukça önemli.
Zira kişiyi zor kararlar vermeye ve aciliyeti-önemi olmayan konular hakkında zaman kaybetmemeye sevk ediyor. İşte çoğu zaman odaklanma sorununu da birincil derecede önemi olmayan konularda harcayarak odaklanma sorununa sahip olduğumuzu düşünüyoruz. Kendimizi bu şekilde avutuyoruz!
Peki, güzel. Odaklanma alışkanlığını nasıl kazanabiliriz? Nasıl bir yol izlememiz lazım?
Yapmanız gereken ilk şey gösterdiğiniz gelişmeleri takip edebilmek. İnsan beyni bir konuda gelişme gösterip gösteremediğini bilme konusunda doğal bir isteğe sahiptir. Geribildirim olmadan kişinin gelişip gelişmediğini bilmesi çok zordur.
Hepimizin kendine göre önemli bulduğu işleri, hedefleri vardır. Fakat bu hedeflere dair nasıl bir yol kat ettiğimizi nedense ölçmeyiz. Halbuki ölçüm, odaklanma ve konsantrasyonun dostudur. Ölçebildiğimiz her şeyi geliştirebiliriz.
Eğer günlük 20 sayfa okuma alışkanlığınızı takip ederseniz daha çok kitap okursunuz.
Eğer günlük kaç kere mekik-şınav çektiğinizi takip ederseniz daha güçlü olursunuz.
Eğer sahip olduğunuz değerleri göz önüne alır ve bu değerleri kendinize ne kadar sık tekrarlarsanız bu değerlere sadık kalma ihtimaliniz artar.
Rakamlardan ve istatistiklerden korktuğumuz için böyle bir ölçümden kaçınırız maalesef. Fakat ölçüm bir yargı değildir, sadece hangi noktada bulunduğunuzu gösteren bir geribildirimdir.
Kendinizi daha iyi tanıyabilmek için yapıp ettiğiniz şeyleri ölçün. Sizin için önemli işlere ne kadar vakit ayırdığınızı ölçün. Bu sayede size fayda sağlayan şeylere daha çok odaklanmayı, size faydası olmayan işlerle zaman kaybetmemeyi öğrenirsiniz.
Uzun soluklu konsantrasyon elde etmenin bir diğer yolu da olaylara değil, süreçlere odaklanmaktır. Çoğu zaman başarıyı bir olay olarak görürüz, lakin durum bu değildir.
Mesela…
Sağlığı şöyle düşünürüz: “20 kilo verirsem daha fit olacağım.”
Sanatı şöyle düşünürüz: “Eğer resmim büyük bir galeride sergilenirse o zaman sanatçı diyebilirim kendime.”
Eğitimi şöyle düşünürüz: “Matematikten 10 net daha yapabilirsem ODTÜ’ye girebilirim.”
Yani başarıyı tekil bir olaya indirgemek gibi bir durum söz konusu. Lakin hedeflerine doğru sağlam adımlarla ilerleyen insanlara bakarsak, bu kişilerin olaylara veya sonuçlara bağlı hareket etmediğini görürüz. Sürece sadakat ve istikrar görürüz bu kişilerde. Günlük rutinlerine bağlı bir şekilde çalışmayı sürdürürler, başarıyı tek bir olaya bağlamazlar.
Dolayısıyla…
İyi bir üniversite kazanmak istiyorsanız düzenli ve günü gününe ders çalışma alışkanlığı kazanmalı, üniversite sınavındaki başarınızı minimum net sayısına endekslemeden, mümkün olduğunca çok sayıda soruyu doğru işaretlemeye odaklanmalısınız. Ancak bu şekilde hayalinizdeki üniversiteyi kazanabilirsiniz.
İyi bir yazar olmak istiyorsanız yazma eylemine aşık olmanız, her gün istisnasız masa başına geçip yazmanız gerek. Ancak bu şekilde best-seller olabilirsiniz.
Eğer fit ve sağlıklı olmak istiyorsanız sağlıklı beslenme ve düzenli spor alışkanlığı kazanmalısınız. Ancak bu şekilde 20 kilo verebilirsiniz.
Eğer şirketinizin ulusal düzeyde tanınmasını istiyorsanız pazarlama ve reklam süreçlerine çok büyük önem vermelisiniz. Ancak bu şekilde Forbes Türkiye dergisinin kapağında yer alabilirsiniz.
Uğraştığınız alanda daha iyi olmak istiyorsanız bu alana aşık olmak durumundasınız. Yani elde etmek istediğiniz sonuçlar hakkında hayal kurmak yerine bu sonuçlara ulaşabilmek için gereken çabayı sarf etmelisiniz.
Hayal etmek insani bir durumdur, lakin bu hayali gerçekleştirebilmek adına somut ve net adımlar atmadığınız sürece hayaller hayal olarak kalmaya mahkumdur.
Sürece odaklanmayı öğrenmek için izlemeniz gereken bazı yöntemler mevcut.
Nedir bunlar?
Her gün tek bir öncelik belirleyin. Gün içinde yapmanız gereken birçok şey olabilir. Ancak günün temel konusunu belirleyin ve vaktinizi o konu üzerinde harcayın. Diğer bir deyişle her günün tek bir ana konusu olsun. Bu sayede enerjinizin, emeğinizin, zamanınızın büyük bir kısmını bu işe ayırmış olursunuz ve geri kalan aciliyeti, önemi olmayan işlerle vakit kaybetmemiş olursunuz.
En verimli saatlerinizi tespit edin. Eğer bir iş full konsantrasyon gerektiriyorsa bu işe enerjinizin en yüksek olduğu zaman odaklanın. Örneğin bazı insanların zihni sabah saatlerinde zirvededir. Bazı insanlar ise gecenin ilerleyen saatlerinde daha verimli çalışır. Sizin için hangisi uygunsa en önemli işlerinizi bu saatlerde yapmaya özen gösterin.
E-mail kontrolü hastalığından kurtulun. Odaklanmak demek, dikkat dağıtan şeyleri ortadan kaldırmak demektir. E-mail kontrolü dikkat dağıtan şeyler arasında zirveye oynar. Eğer sabah saatlerinde daha verimli çalıştığınızı fark ettiyseniz örneğin saat 1’e kadar e-mail kutunuza bakmayın. Aynı şey sosyal medya için de geçerli. En verimli olduğunuz, en iyi çalıştığınız saatlerde Instagram’a, Tiktok’a asla girmeyin. Bu tür şeyleri öğle yemeği sonrası kahvenizi yudumlarken yapın. Keza en verimli çalıştığınız saatlerde cep telefonunuzu yanınızda tutmayın. Başka bir odaya koyun telefonu.
Bilgisayarı tam ekran yapın. Örneğin bir rapor hazırlıyorsunuz diyelim. Ya da önemli bir makale okuyorsunuz. Bilgisayarı tam ekran yapın ve diğer sekmeleri gözünüzün önünden uzaklaştırın. Eğer makale okurken ekranda Youtube sekmesi açıksa Youtube deryasında kaybolmanız işten bile olmaz. Dolayısıyla tüm odağınızı yaptığınız işe ayırmak için bilgisayarda o iş dışında hiçbir şeyin açık olmamasına özen gösterin.
Sonuç
Mental anlamda daha iyi odaklanabilmek zamanla kazanılan bir beceridir. Yani odaklanma sorunu yaşıyorsanız bir günde somut mesafe kat etmeniz zor olacaktır. Ancak hiçbir olimpiyat şampiyonu haftada bir antreman yapmaz. Şampiyonluk günler, haftalar, aylar, yıllar süren istikrarlı bir çalışmanın ürünüdür.
Yani eylemlerinize ve dikkatinizi dağıtan şeylere dikkat ederek en ideal çalışma yönteminizi tespit etmeli, kendinize bir konsantrasyon rutini yaratmalısınız. Ancak bu sayede sağlam ve verimli bir konsantrasyon becerisine sahip olur ve hedeflerinize ulaşmada daha sancısız bir yol izlersiniz.
