CEO (Chief Executive Officer) en çok arzulanan fakat çok yanlış anlaşılan bir pozisyondur.
Herkes CEO’ların ne isterse onu yaptığını, çok güçlü olduğunu, kimsede olmayan yeteneklere sahip olduğunu zanneder.
Fakat bu pek de doğru değildir. CEO’nun görevi çalışanların, müşterilerin, yatırımcıların ihtiyaçlarını karşılamaktır. Bir CEO’nun bazı görevlerini başka kişiler de yapabilir, ancak bazı şeyler sadece CEO tarafından yapılabilir.
- Şirketin stratejisini ve yönünü belirlemek
- Şirket kültürü inşa etmek
- Yönetim kurulunu kurmak ve yönetmek
- Şirketin önceliklerine göre sermayeyi yönetmek
Bu görevler sadece CEO tarafından gerçekleştirilebilir. CEO bu konularda danışmanlarından yardım alabilir ancak bu işlerin altında sadece CEO’nun imzası yer alır. CEO bu görevler dışında zamanını istediği gibi değerlendirebilir. Yani ama görevler haricinde her şey ikincildir, opsiyoneldir.
CEO olarak başarılı olmak, görev tanımında yer alan şeyleri bilmek ve uygulamaktan daha fazlasını gerektirir. Bir CEO kendi başarısını ölçebilmeli, değerlendirebilmeli; kendini zaman içinde geliştirebilmelidir.
CEO Ne İş Yapar?
İtiraf edelim. CEO ünvanı çok çekicidir. Güç, maaş, patron koltuğu, tüm personelin çekindiği bir isim olmak… Bunların hepsi hemen herkesin istediği bir şeydir.
Fakat maalesef çok az CEO görevini başarılıyla ve layıkıyla yapmaktadır. Pek çok CEO görev tanımını tam olarak bilmez. CEO’nun yapması gerekenler çok net ve açıktır fakat bir o kadar da zordur.
Peki CEO’nun görevi tam olarak nedir?
CEO şirketteki her şeyden sorumludur. Özellikle de startup’lar için bu çok daha belirgindir. CEO şirketin başarısı ya da başarısızlığından sorumludur. Operasyon, pazarlama, şirket kültürü, insan kaynakları, işe alım, işten çıkarma, satış, halkla ilişkiler, ortaklıklar…
CEO tüm bunlardan sorumludur. Yani CEO olmak şirketin tüm faaliyetlerine yönelik yönetim kuruluna hesap verebilir olmak demektir.
CEO dışında başka kimsenin yapamayacağı işler vardır. Şirket kültürü yaratmak, üst yönetim kurulunu belirlemek, paranın nasıl harcanacağına karar vermek ve insanlara görev vermek… Bunlar sadece CEO tarafından yapılabilen işlerdir.
Birçok startup CEO’su yatırım bulmayı en önemli görevi olarak görür fakat bu pek de doğru olmayabilir. Elbette yatırımcı bulmak gereklidir ancak CEO’nun alınan yatırımla nasıl bir şirket kuracağı çok daha kritik öneme sahiptir.
Şirketin stratejisini ve vizyonunu belirlemek de CEO’nun ana görevlerindendir. Üst yönetim ekibi bu stratejiyi geliştirmek üzere çalışır. Yatırımcılar da iş planını onaylar. Yönetim kurulu CEO’ya tavsiye verebilir veya stratejinin düzeltilmesini talep edebilir. Ancak gün sonunda CEO’nun dediği olur.
Şirket hangi piyasalara girecek? Kimlerle rekabet edecek?
Ne tür ürünler üretilecek?
Şirketi diğerlerinden farklı kılan unsur ne olacak? Düşük fiyat mı? Esnek ödeme koşulları mı? Seri üretim mi? Kişiye özel üretim mi?
CEO bütçeyi ayarlar, ortaklık kurar, ürün gamına karar verer, satın alma ve birleşme kararı verir, işe uygun personel istihdam eder ve şirketi çekip çevirir.
CEO’nun bir diğer görevi şirket kültürü inşa etmektir. İş neticede insanlar tarafından yapılır ve bu insanların sahip olduğu değer ve hassasiyetler önemlidir. Ciddiyetsiz bir iş ortamı iyi personelin işten ayrılmasına neden olur mesela. Fakat sunulan olanaklar ve kaliteli bir iş ortamı piyasadaki en iyi personelin bu şirkete girmek istemesine neden olur.
Şirket kültürü farklı şekillerde inşa edilebilir, bu kültürün türüne de CEO karar verir. CEO’nun giyiminden taktığı gözlüğün rengine kadar pek çok şey şirket kültürü hakkında mesaj verir. CEO’nun hatalara karşı nasıl bir tutum aldığı, kimi işe aldığı, kimi işten çıkardığı, hangi davranışları ödüllendirdiği gibi unsurlar şirket kültürünü oluşturur.
Bu durum çok önemlidir çünkü çalışanlar CEO’yu taklit eder! CEO hem fiziken hem de psikolojik olarak çalışanlarına ilham vermelidir. Robert Cialdini ikna üzerine kaleme aldığı bir makalesinde yalancı bir CEO’nun personelini de olumsuz etkilediği, böyle bir CEO’nun şirketinde personel düzeyinde de yolsuzlukların yaşandığı belirtiliyor. Diğer bir ifadeyle CEO şirkette standartları belirleyen kişidir diyebiliriz.
Ya da şirketin web sitesinin yenilendiği ve aktif hale getirildiği gün CEO web ekibini arayıp tebrik ve teşekkür ederse bu ekip kendini değerli hisseder. Fakat böyle bir durumda CEO tatildeyse ve hiçbir şey söylemezse, ekibi kutlamazsa bu web ekibi bir sonraki projede özverili davranmaktan kaçınacaktır.
Şayet vizyon bir şirketin nereye gittiğini ifade ediyorsa, değer de şirketin oraya nasıl gideceğini ifade eder. Bir şirketin önem verdiği değerler, eylem ve reaksiyonlar aracılığı ile belli olur. Örneğin şirketin ürünlerini belli standartlara sahip olmayan gemilerle göndermeyi reddetmesi, şirketin kaliteye verdiği önemi gösterir. Çalışanlar güven, dürüstlük, şeffaflık gibi değerleri CEO’nun davranışları ve sözlerinden alır.
Mutlaka okuyun: Harika Bir Şirket Kültürü Oluşturmak
CEO’nun görevleri arasında üst düzey yöneticileri işe almak da vardır. Patron üst düzey yöneticileri bizzat işe alır, görevlendirir ve gerektiğinde bizzat kovar. Bu yöneticiler de şirketin geri kalanı için aynı şeyi yapar.
Bir CEO performansı düşük kişileri işten çıkarma yetkisine sahiptir. Üst düzey yöneticiler arasındaki problemleri çözmek, bu kişilerin koordinasyon içinde çalışmasını sağlamak CEO’nun görevidir. CEO’nun çizdiği stratejiyi üst düzey yöneticiler uygulamaya sokar. Tüm personelin bildiği bir strateji sayesinde şirket hep birlikte mesafe kat eder.
Yönlendirme ve yön vermenin önemini yadsımamak gerekir. 1991 yılında Intuit firmasına yeni giren personelin katıldığı eğitimde, CEO Scott Cook şirketin vizyonunda “bilgisayarlı kişisel finans” işlemlerinin merkezi bir role sahip olduğunu ifade etti. O dönem şirketin 120 çalışanı ve tek bir ürünü vardı. 10 yıl sonra şirketin binlerce çalışanı, onlarca ürünü oldu. Bugün bile Intuit kişisel finans alanında sektörün bir numarası. Bunda tüm personelin şirketin vizyonunu ve stratejisini iyi kavraması önemli bir paya sahip.
Mutlaka okuyun: İşe Eleman Alımı Hakkında Steve Jobs’tan Tavsiyeler
Sermayenin ve paranın nasıl harcanacağı da CEO’nun esas görevleri arasında yer alır. CEO şirketi stratejisine katkı sağlayan projelere maddi destek verir, para kaybettiren girişimlere finansal desteği keser. CEO şirketin en önemli masraf kalemlerini çok iyi bilmek durumundadır. Eğer şirket yatırımcılardan elde ettiği 1 doları, 1.01 dolar haline getiremiyorsa CEO bu paranın yatırımcılara ne zaman iade edilmesi gerektiğine karar verir. Bazı CEO’lar finans geçmişine sahip değildir ancak her halükarda şirketin finansal kaderi CEO’nun alacağı kararlara bağlıdır.
Mutlaka okuyun: Kazançlarınızla Şirketinize Yeniden Yatırım Yapmak
CEO Kendi Performansını Takip Etmelidir
Görev tanımını bilmek CEO’nun yapması gereken ilk şeydir. İkinci olarak CEO nasıl performans gösterdiğini bilmeli, performansını ölçmek için bir takip mekanizması kurmalıdır.
Şirketteki sıradan bir işten farklı olarak kimse CEO’ya “Daha çok çalışmalısın. Senden daha iyi bir performans bekliyorum.” demez.
CEO çalışanlarından dürüst feedback istediği zaman bile çalışanlar ürker, düşüncelerini açık bir şekilde söylemekten çekinir.
Yönetim kurulu CEO’ya tavsiye verebilir ancak onlar da şirketin günlük faaliyetlerinden genelde bihaberdir. Bu kişiler genelde şirketin finansal performansı ve stratejisi hakkında söz söyler.
Fakat CEO’nun günlük davranışları da şirketin geleceğine direkt etki eder. Buna karşın şirketin borsada düşmesi sadece sonuçtur. Bu sonuca neden olan hususlar hakkında ipucu vermez. Şirketi dışarıdan denetleyen bir firma da şirketin genel durumunu hakkında fikir beyan eder, CEO’nun eylemleri hakkında fikir vermez o denetim firmalarının raporları.
CEO kendi performansını görevleri bağlamında ele alırsa, kendini daha iyi geliştirebilir. CEO’nun vizyon ve strateji belirleme, parayı yönetme, işe alım yapma gibi görevleri olduğundan bahsetmiştik. Bunlar arasında strateji ve kültür yaratmak oldukça çetrefilli meselelerdir.
Bir CEO’nun vizyon sahibi olması yeterli değildir. Vizyonu doğru bir biçimde ifade edebilmektir önemli olan. İnsanlar CEO tarafından çizilen vizyonu anladıkları zaman günlük işlerini bu vizyon uyarınca sürdürürler. Eğer vizyon tamolarak anlaşılmazsa CEO vizyonunu açık ve net bir biçimde ifade edememiş demektir.
Her halükarda CEO çalışanlarını dinleyerek, onlara soru sorarak şirketin vizyonu ve çalışanların durumu arasındaki bağlantıyı anlayabilir ve kendi başarısını bu şekilde ölçebilir. Kültür yaratmak nazik bir iştir, fakat CEO’nun ileri sürdüğü kültür ile stajyerin anladığı kültür arasında farklılık olabilir.
Şirket kültürünün başarılı olup olmadığını görmek için şeffaflık, değerler, etik gibi konularda anketler düzenlenebilir.
Eğer şirketteki personelin %95’i sabah işe gelmek için can attığını ifade ediyorsa işler yolunda demektir. Eğer işten ayrılma oranı düşükse, şirkete CV’si parlak kişiler başvuruyorsa bunda şirket kültürünün payı büyüktür.
CEO’nun ekip kurma konusundaki başarısı da şirketteki ekiplere bakarak anlaşılabilir.
- Ekip arkadaşlarıma güveniyorum.
- Bizim ekipte herkes işini zamanında ve eksiksiz bir şekilde yapar.
Bir ekipte insanlar birbirleri hakkında böyle ifadeler veriyorsa işler yine yolunda demektir.
Ekip içi değerlendirmeler de CEO’ya takım çalışmalarının ne denli verimli ve faydalı olduğunu göstermesi bakımından mühimdir.
Bir CEO’nun kendi başarısını en net görebildiği alan ise kapital yönetimidir, zira 2+2 her zaman 4 eder. Şirketin gelir gider dengesi bellidir, hatta bu bilgiler her 3 ayda bir kamuoyuyla paylaşılır.
Peki CEO’nun verdiği kararlar ile şirketin finansal durumu arasındaki alaka nasıl tespit edilir?
CFO (Chief financial officer), CEO’nun finans alanındaki sağ koludur. CFO ile birlikte çalışan CEO, şirketin finansal durumuna yönelik önemli ve etkili kararlar verebilir. Örneğin CEO personel eğitimi için harcanan 1.000.000 doların 2 yıl sonunda şirkete nasıl bir fayda sağladığını ölçebilir. Eğer eğitim alan personel, verimliliği artırıp şirkete 3 milyon dolar ekstra kazanç sağladıysa CEO burada yatırımının karşılığını 3 kat almış demektir. Zaten böyle olmasa iş yapmanın bir anlamı olmaz. 1 milyon dolar yatırıp 1.1 milyon dolar dahi kazanılmıyorsa CEO işini doğru yapamamış demektir.
Startup’lar başlangıçta ya hiç para kazanamaz ya da çok az para kazanır. Bu süreçte CEO finansal strateji anlamında neredeyse hiçbir faydalı feedback alamaz. Yani CEO şirkete satın alınan 10 fotokopi makinesinin gerekli olup olmadığını ya da uzun vadede faydalı bir yatırım olup olmadığını bilemez. Fakat finansal performansı dikkatli bir şekilde takip eden bir CEO, şirketini kar elde eden bir şirkete daha kolay ulaştırır.
CEO’ların Yaptığı Yaygın Hatalar Nelerdir?
İş hayatında CEO’luktan daha güçlü çok az pozisyon vardır. Ve fazla güç de insanı bozar. Bugün pek çok şirket CEO diktatörlüğü ile yönetilmektedir.
Ya da bir CEO’nun fark etmeden “ahmak” olarak anılması çok kolaydır. Zira bu kişiler patronluğun nasıl bir şey olduğunu daha önceden deneyimlemiş kişiler değildir. Bir CEO duymak istemediği düşünceleri görmezden gelebilir, kimse de bunun için ondan hesap soramaz. CEO kendi maaşını istediği gibi belirleyebilir ve hiçbir çalışan kendi maaşı ile patronun maaşı arasında uçuruma sesini çıkaramaz maalesef.
Personel: Bugün biraz erken çıkabilir miyim?
CEO: Neden?
Personel: Çocuğumu okuldan benim almam gerekiyor.
CEO: Bakıcı varken bu işi neden sen yapıyorsun?
Personel: Bakıcımız yok.
CEO: Ya… (Döner ve kendi işine devam eder.)
Bu personel çok çalışkan olabilir. CEO’dan daha çok çalışıyor olabilir. Ancak bakıcı tutacak bütçesi yoktur. CEO burada aptallık etmiş değildir ancak personeliyle empati kuramamıştır. Empati yeteneği olmayan liderler ise çevrelerinden destek görmekte zorlanır.
Bir CEO suçu başkalarına atacak kadar küstahlaşabilir de. İşler yolunda gitmediği zaman CEO kendi eksikliklerine bakmadan çevresindeki kişileri azarlayabilir. “Neden anlamıyorsunuz? Mankafa mısınız?” gibi ağır sözler sarf eden bir CEO bu kişileri işe bizzat kendinin aldığını unutmuştur mesela. Eğer çalışanlar gerçekten beceriksiz ise, CEO neden böyle kişileri işe almıştır? Ya da neden personeline beklentilerini daha net ve açık bir şekilde anlatmamıştır?
CEO yakın çevresinden açık ve dürüst feedback alamadığı zaman güç zehirlenmesi yaşayabilir ve sorumluluklarından kaytarmaya, başkalarını suçlamaya başlayabilir.
CEO ünvanının verdiği aşırı bir özgüven de söz konusu olabilir. “Madem CEO’yum, o halde hepinizden daha iyi biliyorum bu işi.” gibi bir mentalite şirkete büyük zarar verir.
Bir CEO’nun şirketteki tüm alanlarda uzman olmasına imkan yoktur. Finans kökenli bir CEO, şirketin mühendislik faaliyetlerini tam olarak kavrayamaz. Mühendislik kökenli bir CEO, Şirketin hukuki sorumluluklarını tam olarak anlayamayabilir. Yani bir CEO hukuki prosedürü şirketin avukatlarından daha iyi biliyorsa yanlış avukatları işe almış demektir. Yani CEO’nun zaman zaman günlük operasyonlarla ilgilenmesi gereklidir ancak esas yapması gereken her birime uzman kişileri yerleştirmek ve şirketin genelini yönetmektir.
CEO zaman içinde kendini geliştirmek, yeni şeyler öğrenmekten de vazgeçebilir. Feedback almadan ve günlük işlerin nasıl gittiğini incelemeden işini tam olarak yaptığı sanrısına düşebilir.
XYZ yazılım şirketi 1 milyar dolarlık bir şirket olabilirdi. Ancak tek bir üründe ısrar etti. Piyasa araştırması yapmadı, rakip firmaları iyi analiz etmedi. Bugün 300 milyon dolar değerinde olan şirket, doğru hamleleri yapsaydı 3 kat daha büyük olacaktı. Bunun için CEO ve üst yönetim kademesini kimse suçlayamadı. Bu kişiler, şirket halka arz edildikten sonra kişi başı 60 milyon kazandı ve başarılı olduklarını iddia etti. Fakat iyi bir strateji ve vizyonla şirket çok daha büyük bir başarı elde edebilirdi.
Yani bir CEO’nun elinden gelenin en iyisini yapmaması, asgari bir çaba sarf edip kendi cebini doldurması, onun başarılı olmadığını gösterir. Önemli olan şirketi, çalışanları ve yatırımcıları kalkındırmak ve refaha kavuşturmaktır.
Nasıl Daha İyi CEO Olunur?
Yukarıda CEO’ların düştüğü yanlışlara değindik. Şimdi ise daha iyi bir CEO olabilmek için dikkat edilmesi gerekenlere bakalım.
Günlük 10 dakika bile olsa lider ve insan olmanın ne anlama geldiğini düşünün. Aşağıda yer vereceğimiz konuları düşünün bu esnada.
Çalışanlarınızla İyi İletişim Kurun:
İletişiminizde saygıyı birincil kılın. Sizin altınızda çalışan, hatta stajyer olarak çalışan kişilerdir sizin vizyonunuzu gerçeğe dönüştürenler. Bu kişilerin işlerini layıkıyla yapabilmeleri için onlara gereken alanı ve imkanları sağlayıp sağlamadığınızı düşünün.
Her gün ya da en azından haftada bir gün ofisi gezin ve sıradan bir çalışanınızla sohbet edin, ondan bir şey öğrenmeye, ona bir şey öğretmeye çalışın.
Sahada çalışan personelle olabildiğince sık ilişki kurun.
İnsanları açık bir zihinle ve can kulağıyla dinleyin. Onların ne iş yaptığını öğrenin. Yaşadıkları sıkıntılar varsa onları tespit edin ve bu sıkıntıları ortadan kaldırmaya yönelik tedbirler alın.
Çalışanlarınızla onların hayatı hakkında sohbet edin. Neden başka bir firmayı değil de sizin firmanızı tercih ettiklerini öğrenin.
10 dakikalık bir sohbet bile bir çalışanın motivasyonunu 10 kat artırabilir, bu gerçeği unutmayın.
Şirketin vizyonu ve istikameti hakkında yanlış bilgiler varsa bu bilgileri düzeltin. Şirketin ve günlük operasyonun daha iyi olabilmesi için ne tür geliştirmelere ihtiyaç olduğunu sahada, işini ve üretimi bizzat yapan kişilere sorun ve aldığınız feedbacklere göre bir strateji çizin. Sizin fark edemediğiniz bir durumu, sahada çalışan bir pazarlamacı çok daha iyi görebilir çünkü.
Mutlaka okuyun: Basit Sohbetler Nasıl Etkili Bir İletişim Aracı Olarak Kullanılır?
Tevazu İyidir:
Çalışanlarınız olmadan hayallerinizi gerçekleştiremezsiniz. Bu nedenle her fırsatta onları onore edin. Size katkı sağladıkları için onlara herkesin önünde teşekkür edin.
Ortada bir problem varsa bunun sorumluluğu tamamen size aittir. Sorumluluk almaktan imtina etmeyin. Sorumluluk almak, sizi çalışanların gözünde başkalarını suçlamaktan daha yüksek bir yere koyar.
Danışmanlarınızı dalkavuklardan değil, açık sözlü profesyonel kişiler arasından seçin. Danışmanlarınızın şirketteki tüm operasyonu takip etmesine özen gösterin. Yönetim kurulu da size danışmanlık yapabilir ancak bu kişiler şirketin sahadaki durumunu tam olarak bilemeyebilir.
Arkadaşlarınızdan, mentorlarınızdan, ortaklarınızdan daima feedback isteyin. Sorun çözümünde başka insanların da fikrini alın, başınıza buyruk hareket etmeyin.
Şirkette CEO haricinde herkes mutlaka bir kişiye karşı sorumludur. Siz bu durumu suistimal etmeyin, kendi kendinizden sorumlu olun.
Kendinizin ve üst düzey yöneticilerin performansını ölçmek için belli kriterler geliştirin. Bu kriterler karşılanmadığı zaman mesela maaşınıza zam yapmayın, bonus almayın. Beklediğiniz performansı gösteremeyen bir personele nasıl muamele ediyorsanız siz de bundan farklı bir tutum izlemeyin kendiniz için.
Mutlaka okuyun: Çalışanları Paradan Çok Ne Motive Eder?
Öğrenmeyi Sürdürün:
Başarılı CEO’ların hayatını mutlaka okuyun. Hayran olduğunuz kişilerle buluşup sohbet edin, bu kişileri şirketinize davet edip personelinize eğitim verdirin.
Bol bol okuyun. Warren Buffett’in günde 8 saat kitap okuduğunu unutmayın.
Müşteri, piyasa ve rakip araştırmalarını düzenli olarak yaptırın. Rakiplerinizi iyi analiz edin, müşterilerinizin profilini, ilgi ve ihtiyaçlarını öğrenin. Müşterilerin neden sizin ürünlerinizi kullandığını ya da diğer müşterilerin neden sizin ürünlerinizi kullanmadığını öğrenin.
Mutlaka okuyun: Hayat Boyu Öğrenmeyi Benimseyerek Başarılı Olmak
Çıtayı Yükseltin:
Her yıl bir önceki yıldan daha çok başarı elde etmeyi hedefleyin. 1 saatte yapılan bir işi 45 dakikada yapmayı hedefleyin. 10 liraya mal ettiğiniz bir ürünü 8 liraya nasıl mal edebileceğinizin yollarını arayın.
